پایه سنوات چیست؟

با پایه سنوات، بسیاری از کارگران، کارمندان، مدیران و حتی کارفرمایان آشنا هستند؛ اما جزئیات، اهمیت و شیوه محاسبه آن برای همه روشن نیست. این مزیت، بخشی از نظام جبران خدمت در قانون کار ایران طراحی شده که نه تنها حق مسلم برای نیروی کار به شمار می‌رود، بلکه ابزاری برای ایجاد امنیت شغلی، انگیزه و رضایت در محیط کار است.

در شرایطی که هزینه‌های زندگی روز به روز در حال افزایش است، دانستن اینکه پایه سنوات چیست، به چه کسانی تعلق می‌گیرد، چگونه محاسبه می‌شود و چه تأثیری بر بیمه، مالیات و مزایای دیگر دارد، ضرورتی انکارناپذیر برای همه فعالان حوزه کار و منابع انسانی می‌باشد.

در این مقاله تلاش شده است با بیانی ساده، دقیق و تحلیلی، به مهم‌ترین ابعاد پایه سنوات پرداخته شود. از تعریف و مبانی قانونی پایه سنوات تا تفاوت‌های آن با حق سنوات، نکات اجرایی، پرسش‌های متداول و چالش‌های رایج در پرداخت و محاسبه، در این مقاله بررسی می‌شود.

 

جدول پایه سنوات تجمیعی در سال 1404

 

تعریف پایه سنوات در قانون کار

پایه سنوات یکی از حقوق قانونی و الزامی است که در ماده 24 قانون کار جمهوری اسلامی ایران برای کارگران در نظر گرفته شده است. این مبلغ، به آن دسته از کارگرانی تعلق می‌گیرد که حداقل یک سال در آخرین کارگاه مشغول به کار بوده‌اند. پایه سنوات به منظور جبران بخشی از زحمات کارگران و ایجاد انگیزه برای ادامه فعالیت در همان کارگاه پیش‌بینی شده است.

این مزایا به صورت سالیانه و بر اساس مصوبات شورای عالی کار تعیین می‌شود. در واقع پایه سنوات، مبلغی افزون بر مزد مبنا است که به کارگران پرداخت می‌شود تا هم جبران بخشی از هزینه‌های زندگی آنان باشد و هم نوعی پشتوانه مالی مستمر در نظر گرفته شود.

هدف اصلی از پرداخت پایه سنوات، حمایت از نیروی کار در برابر تورم، کمک به تأمین هزینه‌های معیشتی و ارتقای انگیزه برای تداوم کار در همان محیط است. این مبلغ، نوعی نشان‌دهنده توجه قانون‌گذار به ضرورت حمایت مالی مستمر از نیروی کار مستقر در یک کارگاه است تا کارگران احساس امنیت شغلی و مالی بیشتری داشته باشند.

 

تفاوت پایه سنوات با مزد مبنا

بسیاری از افراد به اشتباه پایه سنوات را با مزد مبنا یکی می‌دانند؛ در حالی‌که این دو، مفاهیم کاملاً جدا از هم و هر کدام نقش متفاوتی در نظام پرداخت حقوق و دستمزد ایفا می‌کنند.

• مزد مبنا: مزد مبنا در حقیقت همان حداقل مزدی است که شورای عالی کار هر سال برای نیروی کار کشور تعیین می‌کند. این مبلغ، دستمزد پایه برای انجام کارهای عادی در ساعات قانونی کار پرداخت می‌شود و هیچ مزیت اضافی یا تشویقی در آن لحاظ نشده است.

• پایه سنوات: پایه سنوات مزیتی افزوده بر مزد مبنا است که به کارگرانی با حداقل یک سال سابقه کار در همان کارگاه پرداخت می‌شود. این مبلغ با هدف جبران بخشی از افزایش هزینه‌های زندگی و حمایت از نیروی کار با سابقه و با تجربه در نظر گرفته شده است.

• مقایسه کاربردی: برای درک بهتر، تصور کنید یک کارگر در سال 1403 استخدادم شده و در سال جاری، حداقل مزد مصوب سال 1404 را دریافت می‌کند.

• • حداقل حقوق ماهیانه (سال 1404): 103,909,608 ریال
  • حداقل حقوق روزانه (سال 1404): 3,463,653 ریال

اگر این کارگر بیش از یک سال در همان کارگاه مشغول باشد، علاوه بر مزد مبنا، مبلغ پایه سنوات نیز به حقوق او اضافه می‌شود. این موضوع کمک می‌کند تا تفاوت دستمزد نیروی کار تازه وارد با نیروی کار با سابقه، در عمل احساس شود.

• • پایه سنوات (سال 1404): 94,000 ریال
  • مزد تصاعدی یا مبنا (سال 1404): 4,024,673 ریال = 94,000 ریال + 3,463,653 ریال

 

مبنای قانونی پایه سنوات

شورای عالی کار، مرجع قانونی تعیین حداقل حقوق و مزایای نیروی کار کشور می‌باشد که هر سال مبلغ پایه سنوات را متناسب با شرایط اقتصادی، نرخ تورم و وضعیت معیشتی کارگران، مشخص و ابلاغ می‌کند.

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به عنوان بازوی اجرایی قانون کار، مسئول نظارت بر حسن اجرای این مصوبات در کارگاه‌ها و واحدهای تولیدی، صنعتی و خدماتی است. بخشنامه‌های صادره از سوی شورای عالی کار، مبنای اصلی برای تعیین و پرداخت پایه سنوات در سراسر کشور محسوب می‌شوند و کارفرمایان موظف به رعایت آن هستند.

این بخشنامه‌ها در واقع تضمینی قانونی برای جلوگیری از تضییع حقوق کارگران است و تمامی کارگاه‌ها موظف هستند متناسب با شرایط کارگاه و طرح طبقه‌بندی مشاغل (در صورت وجود) پایه سنوات را به‌درستی محاسبه و پرداخت کنند.

 

افراد مشمول پایه سنوات

پایه سنوات به آن دسته از کارگران و کارمندانی تعلق می‌گیرد که حداقل یک سال سابقه کار در همان کارگاه یا واحد اقتصادی داشته باشند. این شرط سابقه، اصلی‌ترین ملاک پرداخت پایه سنوات در قانون کار ایران شناخته می‌شود.

کارگاه‌های مشمول طرح طبقه‌بندی مشاغل

براساس قانون کار، در کارگاه‌هایی که جزو کارگاه‌های مشمول طرح طبقه‌بندی می‌باشند، (1. کارگاه‌هایی که افراد شاغل در آن 50 نفر یا بیشتر باشد. 2. شرکت‌های خدماتی فعال در زمینه پیمانکاری و تأمین نیروی انسانیِ طرف قرارداد با دستگاه‌های اجرایی)، پرداخت پایه سنوات براساس ضوابط مشخص‌شده در طرح طبقه‌بندی و بخشنامه‌های شورای عالی کار صورت می‌گیرد. در این کارگاه‌ها به دلیل داشتن ساختار شفاف، محاسبه پایه سنوات در آن‌ها ساده‌تر و دقیق‌تر انجام می‌شود.

کارگاه‌های فاقد طرح طبقه‌بندی مشاغل

کارگاه‌هایی که مشمول طرح طبقه‌بندی نیستند نیز موظف به پرداخت پایه سنوات بر اساس بخشنامه‌های شورای عالی کار هستند. در این کارگاه‌ها گاهی نحوه محاسبه به دلیل نبود چارچوب طبقه‌بندی کمی پیچیده‌تر است و ممکن است نیازمند تفسیر بخشنامه‌ها باشد.

قراردادهای موقت

آیا کارکنان با قراردادهای موقت هم مشمول پایه سنوات می‌شوند؟ پاسخ “بله” است. چنانچه فرد با قرارداد موقت بیش از یک سال در همان کارگاه مشغول به کار باشد، مشمول دریافت پایه سنوات خواهد بود.

 

نحوه محاسبه پایه سنوات

پایه سنوات بر اساس مصوبات شورای عالی کار و به نسبت سابقه کاری که در همان کارگاه از طرق بیمه برای او رد شده است، محاسبه می‌شود. فرمول کلی محاسبه آن به شکل زیر می‌باشد:

پایه سنوات = مبلغ مصوب شورای عالی کار سال جاری × تعداد روزهای کارکرد کارگر

فرمول برای روزانه:

مبلغ پایه سنوات هر سال توسط شورای عالی کار تعیین می‌شود که برای سال 1404، 94,000 ریال برای یک روز کارگر می‌باشد.

 

فرمول برای ماهیانه:

• 2,820,000 ریال = 30 * 94,000 ریال

 

کارگران با سابقه کمتر از یک سال

برای کارگرانی که کمتر از یک سال سابقه دارند (مثلاً 240 روز)، پایه سنوات محاسبه نمی‌شود.

 

پایه سنوات تجمیعی (برای سابقه چند سال)

اگر کارگر بیش از یک سال سابقه داشته باشد، پایه سنوات به صورت تجمیعی محاسبه می‌شود؛ به عبارت دیگر، با استفاده از جدول زیر، پایه سنوات هر کارگر از سال 1390 تا 1404 محاسبه شده و کافی است با پیدا کردن سال استخدادم و سال محاسبه کارگر، پایه سنوات آن را محاسبه کنید.

(جدول موجود در ورد)

 

نکات مهم

• محاسبه پایه سنوات باید دقیق و طبق بخشنامه باشد تا از بروز اختلافات حقوقی جلوگیری شود.
• پایه سنوات باید در لیست حقوق و بیمه درج شود.

مثال: اگر آقای زندپور، در تاریخ 15/07/1399 در شرکت «راهکاران پیروز» استخدادم شود؛ در تاریخ 30/05/1404 پایه سنوات آن چند خواهد بود؟.

مشمول پایه سنوات	تاریخ استخدادم 15/07/1399
O	14/07/1400	15/07/1399
ü	14/07/1401	15/07/1400
ü	14/07/1402	15/07/1401
ü	14/07/1403	15/07/1402
ü	14/07/1404	15/07/1403

نکته: به دلیل اینکه، تاریخ درخواستی پایه سنوات آقای زندپور بین تاریخ 15/07/1403 و 14/07/1404 قرار دارد و همچنین از طرف دیگر، هم شامل سال 1403 است و هم سال 1404، در این حالت رجوع می‌کنید به جدول پایه سنوات تجمیعی بالا و سال محاسبه 1403 را انتخاب  و معیار قرار می‌دهید، بعد به صورت زیر عمل می‌کنید:

طبق بند الف بخشنامه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در سال 1404، مزد سال 1403 کارگران به نرخ 32% افزایش یافته است؛ بر این اساس، به دلیل این که هم مشمول سال 1403 می‌باشد (353,800 ریال) و از طرف دیگر مشمول قبل از سال روز استخدادم 1404 هم می‌باشد، در این شرایط به صورت زیر عمل می‌کنید:

• 467,016 ریال = 353,800 + (32% * 353,800)

467,016 ریال پایه سنوات آقای زندپور برای یک روز می‌باشد و با توجه به کارکرد ماهیانه یا روزانه آن, پایه سنوات محاسبه می‌شود.

 

تفاوت پایه سنوات با حق سنوات (مزایای پایان خدمت)

پایه سنوات و حق سنوات هر دو از حقوق قانونی کارگران هستند، اما در زمان پرداخت، هدف، و نحوه محاسبه تفاوت‌های مهمی دارند.

• پایه سنوات: پایه سنوات مزیتی است که در دوران خدمت به کارگران پرداخت می‌شود. این مبلغ با هدف جبران بخشی از هزینه‌های جاری و حمایت مستمر از نیروی کار طراحی شده است. پرداخت آن به صورت ماهانه یا سالانه همراه با حقوق انجام می‌شود.

• حق سنوات (مزایای پایان خدمت): حق سنوات یا همان مزایای پایان خدمت مبلغی است که به کارگر در پایان همکاری (به دلیل بازنشستگی، استعفا، یا قطع همکاری از طرف کارفرما) پرداخت می‌شود. این مبلغ برابر با یک ماه آخرین مزد کارگر برای هر سال خدمت او است.

مقایسه کاربردی

ویژگی	پایه سنوات	حق سنوات
زمان پرداخت	در طول خدمت (ماهانه یا سالانه)	پایان خدمت
مبنای محاسبه	مبلغ مصوب شورای عالی کار	یک ماه آخرین مزد برای هر سال خدمت
هدف	حمایت مستمر از معیشت کارگر	حمایت مالی هنگام پایان همکاری
مشمول بیمه	بله	بله
مشمول مالیات	بله	معاف تا سقف قانونی

نکات مهم

• گاهی کارگران تصور می‌کنند که دریافت پایه سنوات به معنای عدم استحقاق حق سنوات است؛ درحالی‌که این دو مزیت جدا بوده و پرداخت یکی از آن، مانع از پرداخت دیگری نخواهد بود.
• مثال: خانم توران در سال 1400، با شرکت « داده‌گستر شرق» قرارداد بسته و در آنجا استخدادم شده است، که بعد از 4 سال بازنشسته می‌شود. در این حالت، شرکت «داده‌گستر شرق» باید حق سنوات خانم توران را با توجه به افزایش مبلغ سال 1404، هر 4 سال را محاسبه و به آن پرداخت کند.

به عبارت دیگر, باید با توجه به آخرین حقوق افزایشی سال جاری، تمامی این 4 سال سابقه کار خانم توران محاسبه و پرداخت شود یا با توجه به مابه التفاوت هر سال، به او پرداخت شود. یعنی، اگر به فرض در سال 1404، 35,000,000 ریال دریافت کرده باشد و در سال‌های 1400، 1401, 1402 و 1403، به ترتیب 10,000,000 ریال، 15,000,000 ریال، 20,000,000 ریال و 25,000,000 ریال به او حق سنوات پرداخت شده باشد.

با توجه به آخرین مبلغ حقوق دریافتی، مابه التفاوت هر کدام از آنها متناسب با 35,000,000 ریال باید محاسبه و پرداخت شود:

• 25,000,000 ریال = 10,000,000 ریال – 35,000,000 ریال مربوط به سال 1400
• 20,000,000 ریال = 15,000,000 ریال – 35,000,000 ریال مربوط به سال 1401
• 15,000,000 ریال = 20,000,000 ریال – 35,000,000 ریال مربوط به سال 1402
• 10,000,000 ریال = 25,000,000 ریال – 35,000,000 ریال مربوط به سال 1403
• 35,000,000 ریال مربوط به سال 1404

جمع کل: 105,000,000 ریال کل حق سنوات خانم توران می‌باشد که باید پرداخت شود.

 

تأثیر پایه سنوات بر بیمه و مالیات

پایه سنوات از جمله مزایایی است که هم در محاسبات بیمه تأمین اجتماعی و هم در محاسبات مالیات بر حقوق نقش دارد. این موضوع از جمله بخش‌هایی است که گاه در کارگاه‌ها مورد غفلت واقع می‌شود و می‌تواند منجر به اختلافات حقوقی یا جریمه‌های بیمه‌ای و مالیاتی گردد.

• مشمول بودن بیمه تأمین اجتماعی: بر اساس قانون تأمین اجتماعی، پایه سنوات بخشی از مزد و مزایا محسوب می‌شود و بدین ترتیب مشمول کسر حق بیمه است. کارفرما موظف است مبلغ پایه سنوات را به درستی در لیست بیمه کارگران درج کرده و حق بیمه مربوطه را به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کند.

• مشمول بودن مالیات بر حقوق: از دید قانون مالیات‌های مستقیم، پایه سنوات جزو مزایای مشمول مالیات محسوب می‌شود. بر این اساس، هنگام محاسبه مالیات حقوق، این مبلغ باید در محاسبه پایه مالیاتی لحاظ گردد. البته اگر مجموع درآمد کارگر از سقف معافیت مالیاتی سالانه کمتر باشد، طبیعتاً پایه سنوات نیز مشمول مالیات نخواهد شد.

• تأثیر اضافه‌کاری، شب‌کاری و نوبت‌کاری: پایه سنوات به خودی خود ارتباط مستقیمی با اضافه‌کاری، شب‌کاری و نوبت‌کاری ندارد؛ اما به دلیل اینکه در داخل حقوق مبنا قرار دارد، به طور غیرمستقیم مشمول بیمه و مالیات واقع می‌شود.

 

نکات ظریف در پرداخت و محاسبه پایه سنوات

• زمان پرداخت پایه سنوات: پایه سنوات می‌تواند به انتخاب کارگاه به صورت ماهانه، سالانه یا حتی در قالب پرداخت‌های دوره‌ای همراه با عیدی یا پاداش پرداخت شود. با این حال، در عمل بسیاری از کارگاه‌ها این مبلغ را همراه با حقوق ماهانه به کارگر پرداخت می‌کنند تا محاسبات بیمه و مالیات به درستی انجام شود.

• نحوه درج در لیست بیمه: یکی از الزامات قانونی این است که پایه سنوات، بخشی از مزایای مشمول بیمه در لیست حقوق و دستمزد قید شده و به سازمان تأمین اجتماعی اعلام شود. عدم رعایت این موضوع می‌تواند منجر به بدهی بیمه‌ای برای کارفرما شود.

• لحاظ شدن سوابق کارگاه قبلی: در شرایطی که کارگر در یک مجموعه واحد ولی در شعب یا کارگاه‌های مختلف آن فعالیت کرده باشد، سوابق قبلی او باید در محاسبه پایه سنوات لحاظ شود، مشروط بر آنکه قراردادها و سوابق او به صورت متوالی و بدون انقطاع باشد.

• نکات محاسبه در صورت تغییر کارگاه (تجمیعی): اگر کارگر بین کارگاه‌ها جابه‌جا شده باشد اما همچنان رابطه کاری او با همان کارفرما حفظ شده باشد، پایه سنوات به‌صورت تجمیعی و بر اساس کل سوابق محاسبه می‌شود. این نکته در کارگاه‌های بزرگ با چندین شعبه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

 

پرسش‌های متداول (FAQ)

1- آیا پایه سنوات به صورت ماهانه محاسبه می‌شود؟

بله، پایه سنوات به صورت ماهانه محاسبه و در حقوق کارگر اعمال می‌شود. مبلغ مصوب شورای عالی کار به طور ماهانه تعیین می‌شود و برای کارگرانی که کمتر از یک سال سابقه دارند، به نسبت ماه‌های خدمت محاسبه خواهد شد.

2- آیا پایه سنوات برای ماه‌های ۳۰ و ۳۱ روزه تفاوت دارد؟

بله، اما مبلغ تعیین شده پایه سنوات توسط شورای عالی کار برای هر سال ثابت است و تنها تفاوتی که وجود دارد در 30 روزه یا 31 روزه بودن آن است که باید با توجه به کارکرد روزانه هر کارگر محاسبه و پرداخت شود.

3- آیا مدیرعامل مشمول پایه سنوات است؟

در صورتی که مدیرعامل علاوه بر مسئولیت مدیریتی، رابطه استخدامی به عنوان کارگر یا کارمند در چارچوب قانون کار داشته باشد، مشمول دریافت پایه سنوات خواهد بود.

4- در صورت عدم پرداخت پایه سنوات، چه اقدامی می‌توان کرد؟

کارگر می‌تواند از طریق اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی شکایت کرده و حق قانونی خود را مطالبه نماید. عدم پرداخت پایه سنوات تخلف محسوب می‌شود و مشمول جرائم قانونی خواهد بود.

 

سخن پایانی

پایه سنوات، یکی از ارکان اصلی نظام جبران خدمت در قانون کار ایران می‌باشد که نقش مهمی در حمایت از نیروی کار ایفا می‌کند. این مزایا نه تنها به جبران بخشی از هزینه‌های زندگی کارگران کمک می‌کند، بلکه ابزاری برای ایجاد انگیزه، امنیت شغلی و رضایتمندی نیروی انسانی است.

پرداخت درست و به موقع پایه سنوات از سوی کارفرمایان، نشانه احترام به قانون و رعایت حقوق کارگران است. در مقابل، آگاهی کارگران و حسابداران از نحوه محاسبه و ضوابط قانونی آن، می‌تواند از بروز اختلافات حقوقی جلوگیری کرده و به پایداری روابط کار کمک کند.

با وجود همه این توضیحات، باید دانست که پایه سنوات در عمل جزئیات، استثناهایی دارد که متناسب با شرایط کارگاه، نوع قرارداد، طرح طبقه‌بندی مشاغل و حتی تغییرات سالانه بخشنامه‌ها متغیر است. همین موضوع باعث می‌شود مخاطب بداند این مقاله، نقطه آغاز آشنایی با این مزیت قانونی است و همچنان نیاز است جزئیات دقیق‌تر و راهنمایی‌های تخصصی از مشاوران منابع انسانی و حقوقی دریافت شود.