اشخاص حقیقی و حقوقی چیست؟ راهنمای کامل برای انتخاب هوشمندانه در شروع کسب‌وکار
آخرین ویرایش: مرداد 16, 1404
وقتی تازه می‌خوای وارد دنیای کسب‌وکار بشی، یک سؤال اساسی پیش روت سبز می‌شه:
🔸 «شخص حقیقی باشم یا حقوقی؟»
🔹 این سؤال فقط درباره‌ی ظاهر کار نیست؛ بلکه درباره‌ی تفاوت‌های جدی در:
- مالیات
- مسئولیت قانونی
- اعتماد مشتری
- ثبت شرکت
- حتی داشتن حساب بانکی جداگانه!
در این مقاله، با زبانی ساده و مثال‌محور، کمک‌ات می‌کنیم که این دو مفهوم را عمیق بفهمی، تفاوت‌شان را بدانی، و انتخاب درستی انجام بدهی.
شخص حقیقی یعنی چه؟ (از تولد تا فعالیت اقتصادی)
شخص حقیقی یعنی هر انسان زنده‌ای که به‌صورت مستقل فعالیت می‌کند، مثل:
- یک فریلنسر
- فروشنده اینستاگرامی
- طراح گرافیک که بدون ثبت شرکت کار می‌کند
🔸 ویژگی‌های کلیدی:
- نام، شماره ملی، هویت واقعی دارد
- مسئولیت مستقیم در برابر قانون دارد (اگر بدهکار شود، خودش باید پاسخگو باشد)
✅ مثال کاربردی:
«نسرین» یک طراح لباس است که از خانه سفارش می‌گیرد. چون شرکت ثبت نکرده، شخص حقیقی محسوب می‌شود. اگر مشکلی پیش بیاید، خودش به‌تنهایی مسئول است.
شخص حقوقی چیست؟ (وقتی قانون به یک نهاد جان می‌دهد)
وقتی چند نفر تصمیم می‌گیرند شرکتی ثبت کنند یا سازمانی شکل می‌گیرد، قانون برای آن نهاد، یک هویت مستقل قائل می‌شود:
شخص حقوقی مثل شرکت‌ها، مؤسسات، انجمن‌ها و…
🔹 ویژگی‌ها:
- ثبت رسمی در اداره ثبت شرکت‌ها
- شماره ثبت و شناسه ملی مستقل دارد
- مسئولیت حقوقی‌اش محدود به سرمایه شرکت است
✅ مثال:
نسرین تصمیم می‌گیرد شرکت «نسرین دیزاین» را ثبت کند. حالا اگر مشکلی پیش بیاید، دیگر مسئولیت مستقیم با خودش نیست، بلکه با شرکت است.
تفاوت شخص حقیقی و حقوقی چیست؟ جدول مقایسه مسئولیت، مالیات، حسابداری و امنیت حقوقی
| موضوع | شخص حقیقی | شخص حقوقی |
|---|---|---|
| تعریف | انسان زنده با هویت واقعی | نهاد ثبت شده با هویت مستقل قانونی |
| ثبت قانونی | نیازی نیست (فعالیت فردی) | ثبت در اداره ثبت شرکت‌ها الزامی است |
| مسئولیت حقوقی | کامل و مستقیم | محدود به سرمایه شرکت |
| نوع مالیات | مالیات مشاغل با نرخ پلکانی (۵٪ تا ۲۵٪) | مالیات با نرخ ثابت ۲۵٪ |
| دفاتر قانونی و حسابداری | الزامی نیست | در بسیاری از مشاغل الزامی است: دفاتر پلمب، اظهارنامه و حسابرس |
| مالکیت اموال | مالکیت مستقیم شخص | مالکیت به نام شرکت |
| فعالیت در بورس | فقط سرمایه‌گذاری شخصی | می‌تواند ناشر، صندوق یا سهامی عام باشد |
| ادامه حیات قانونی | تا زمان مرگ فرد | تا زمان انحلال شرکت |
| استخدام نیرو | ممکن است ولی با محدودیت و مسئولیت بالا | دارای ساختار قانونی برای بیمه و قرارداد |
| اعتماد سرمایه‌گذار | سخت‌تر جلب می‌شود | آسان‌تر به دلیل اعتبار ثبت شده |
تفاوت‌های مالیاتی شخص حقوقی و حقیقی
شخص حقیقی:
- مشمول مالیات بر درآمد مشاغل است.
- نرخ پلکانی از ۵٪ تا ۲۵٪ (یا بیشتر برای درآمدهای بالا)
- گاهی شامل معافیت‌های مالیاتی است (مثلاً برای مشاغل کوچک یا مناطق خاص)
شخص حقوقی:
- نرخ مالیات ثابت: ۲۵٪
- ملزم به ارائه دفاتر قانونی پلمب شده، اظهارنامه مالیاتی، و ترازنامه
- جریمه‌ها و تعهدات سنگین‌تر در صورت تخلف یا حساب‌سازی
در قانون کار چه فرقی دارند؟
آیا شخص حقیقی می‌تواند کارفرما باشد؟ بله.
ولی در عمل:
- مسئولیت بیمه و قوانین کار برای شخص حقیقی سنگین‌تر است
- معمولاً سیستم‌های کنترلی، حسابداری و منابع انسانی ندارد
شخص حقوقی چطور؟
- می‌تواند به‌طور رسمی نیرو استخدام کند
- ساختار قانونی برای بیمه، قرارداد، پرداخت حقوق و ثبت در سامانه‌ها دارد
در حسابداری و اعتبار بانکی چه فرقی دارند؟
شخص حقیقی:
نیازی به پلمب دفاتر ندارد، فعالیت ساده‌تر است، اما اعتبار کمتری در معاملات بزرگ دارد.
شخص حقوقی:
داشتن دفاتر رسمی، حساب بانکی مخصوص شرکت، ساختار مالیاتی و امکان دریافت تسهیلات بانکی بیشتر.
نکته مهم برای تصمیم‌گیری:
اگر در مرحله‌ی شروع کسب‌وکار هستی، و فعلاً:
- مشتری‌های شخصی داری
- تیم نداری
- درآمدت متوسط است
✅ شروع با شخص حقیقی ساده‌تر و کم هزینه‌تر است.
اما اگر:
- می‌خوای برند بسازی
- محصول یا تیم داری
- دنبال سرمایه‌گذار هستی
✅ قطعاً ساختار شخص حقوقی امن‌تر، حرفه‌ای‌تر و قابل رشدتر است.
شخص حقیقی یا حقوقی در بورس، املاک و قانون کیفری؛ کدام امن‌تر و حرفه‌ای‌تر است؟
اشخاص حقیقی و حقوقی در بازار سرمایه و بورس
شخص حقیقی در بورس:
- می‌تواند به عنوان سرمایه‌گذار، سهام بخرد یا بفروشد.
- فعالیتش شخصی است و فقط از طریق کارگزاری‌ها ممکن است.
- نمی‌تواند خودِ کسب‌و کارش را در بورس عرضه کند.
شخص حقوقی در بورس:
- می‌تواند شرکت‌های سهامی عام راه‌اندازی کرده و وارد بورس کند.
- امکان انتشار اوراق بدهی، صندوق سرمایه‌گذاری و ورود به بازارهای مالی بزرگ‌تر را دارد.
- به اعتبار حقوقی خود، نقش بزرگ‌تری در اکوسیستم اقتصادی بازی می‌کند.
✅ نتیجه: اگر قصد توسعه بلندمدت، تأمین مالی حرفه‌ای یا اعتبارسازی جدی دارید، ساختار حقوقی انتخاب مناسب‌تری است.
مسائل کیفری و حقوقی | چه کسی مسئول است؟
در اشخاص حقیقی:
- خود فرد مستقیماً مسئول اعمالش است.
- اگر جرمی مرتکب شود یا بدهی مالیاتی داشته باشد، همه‌ی اموال شخصی‌اش در معرض خطر قرار می‌گیرد.
در اشخاص حقوقی:
- مسئولیت قانونی بر عهده‌ی شرکت است، نه الزاماً مدیرعامل
- ممکن است خود شرکت جریمه شود یا فعالیتش معلق گردد
در برخی پرونده‌ها، مدیر عامل یا نماینده قانونی به‌عنوان «شخص پاسخگو» شناخته می‌شود، اما اموال شخصی‌اش در امان است (مگر در تقلب آشکار)
مالکیت املاک، خودرو و دارایی
آیا شخص حقوقی می‌تواند مالک خانه، زمین یا خودرو باشد؟ بله. شرکت‌ها می‌توانند به‌نام خود املاک و دارایی بخرند، بفروشند و حتی اجاره دهند.
مزیت این کار چیست؟
- شفافیت مالیاتی
- تفکیک اموال شخصی و کاری
- امکان استهلاک و ثبت در دفاتر شرکت
آیا اشخاص حقیقی می‌توانند چنین کاری کنند؟ بله، ولی همه‌چیز با نام خودشان است و مسئولیت‌ها مستقیم و فردی خواهد بود.
شخص حقیقی بهتر است یا حقوقی؟ راهنمای تصمیم‌گیری و مراحل شروع کسب‌وکار در ایران
کدام را انتخاب کنیم؟ شخص حقیقی یا حقوقی؟
تصمیم بین شخص حقیقی و حقوقی بودن فقط یک انتخاب حقوقی نیست؛ بلکه بر آینده‌ی کسب‌وکارت، ریسک‌ها، مالیات، رشد برند و جذب سرمایه تأثیر مستقیم دارد.
برای انتخاب بهتر، پاسخ این ۳ سؤال را بررسی کن:
✅ ۱. میزان ریسک کاری‌ات چقدر است؟
🔸 اگر در معرض قراردادهای بزرگ، تعهدات سنگین یا شکایت‌های احتمالی هستی، ساختار حقوقی به تو حفاظت قانونی می‌دهد.
✅ ۲. به وام، سرمایه‌گذار یا توسعه برند نیاز داری؟
🔸 برای جذب سرمایه‌گذار، اعتبار بانکی یا ورود به بورس، ساختار حقوقی ضروری است.
اشخاص حقیقی معمولاً اعتماد رسمی و حقوقی لازم را ندارند.
✅ ۳. فعالیت اقتصادی‌ات شخص محور است یا تیم محور؟
🔸 اگر فریلنسر یا مشاور فردی هستی، حقیقی بودن کفایت می‌کند.
ولی اگر تیم، محصول یا برند داری → حقوقی بودن عاقلانه‌تر است.
مراحل شروع فعالیت اقتصادی حقیقی و حقوقی
🔹 شخص حقیقی:
- ثبت‌نام در سامانه مالیاتی
- دریافت کد اقتصادی
- افتتاح حساب بانکی شخصی
- دریافت مجوز کسب یا پروانه فعالیت (در صورت نیاز)
- تشکیل پرونده در دارایی (اختیاری در برخی مشاغل کوچک)
🔹 شخص حقوقی:
- انتخاب نوع شرکت (مثلاً با مسئولیت محدود، سهامی خاص و…)
- تهیه اساسنامه، اظهارنامه، صورت جلسه موسسان
- ثبت شرکت در اداره ثبت شرکت‌ها
- دریافت شناسه ملی و کد اقتصادی
- افتتاح حساب بانکی شرکتی
- پلمب دفاتر قانونی
- استخدام نیرو، ارسال لیست بیمه، تهیه لیست حقوق
🟨 جمع‌بندی: آگاهانه انتخاب کن، نه تصادفی
🔸 اگر در شروع مسیر هستی، شخص حقیقی ساده‌تر و کم هزینه‌تر است.
🔸 اما اگر آینده‌ی کاری‌ات را حرفه‌ای و رشد محور می‌بینی، ساختار حقوقی ابزار رشد، امنیت و اعتبار توست.
✅ مهم‌ترین اصل: آگاهی از تفاوت‌ها، شناخت نیاز خودت و برنامه‌ریزی.
🎓 همراه قابل‌اعتماد شما: آکادمی مالیاتی آپاداس
اگر هنوز در انتخاب تردید داری یا قصد داری به‌صورت حقوقی ثبت کنی، تیم متخصص آپاداس در کنارت است:
📌 خدمات ویژه ما:
- مشاوره شخصی سازی شده برای انتخاب ساختار مناسب
- ثبت قانونی شرکت و تنظیم قراردادهای حقوقی
- مشاوره مالیاتی و حسابداری برای کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ
- آموزش مدیران و فریلنسرها برای مدیریت مالی هوشمند
📞 از مشاوره‌ی اولیه رایگان استفاده کن و اولین قدم را با خیال راحت بردار.
🔹 این مقاله توسط تیم تحلیلی و آموزشی آپاداس تدوین شده است.
ما مفاهیم پیچیده مالی، قانونی و ثبتی را به زبان ساده برای شما قابل‌فهم می‌کنیم.
🔸 نکته طلایی:
اگر از ابتدا کار را به‌صورت حقوقی پیش ببرید،
✅ شفاف‌تر، حرفه‌ای‌تر و قابل رشدتر عمل می‌کنید
✅ از ریسک‌های شخصی، قانونی و مالیاتی می‌کاهید
🔶 پرسش‌های پرتکرار
❓ آیا می‌توان از شخص حقوقی شکایت کرد؟
بله. شرکت‌ها مانند افراد می‌توانند طرف دعوا قرار بگیرند.
❓ آیا شخص حقوقی می‌تواند وام بگیرد؟
بله. شرکت‌های ثبت‌شده معمولاً از نظر اعتبار بانکی جایگاه بالاتری دارند و می‌توانند وام بگیرند.
❓ آیا می‌توان از شخص حقیقی به شخص حقوقی «تبدیل» شد؟
نه به‌طور مستقیم. ولی شخص حقیقی می‌تواند شرکتی ثبت کند و از آن پس فعالیت‌اش را به‌صورت حقوقی ادامه دهد.
❓ آیا حساب بانکی شخص حقوقی با شخصی فرق دارد؟
بله. حساب بانکی حقوقی به نام شرکت است، برداشت از آن نیاز به امضای رسمی دارد و تحت نظارت مالیاتی خاص‌تری است.
این مقاله را به اشتراک بگذارید:
هانیه هاشم‌زاده، متولد 1367با حسابداری درمحیط کار به‌صورت تجربی آشنا شد. وی دانش‌آموخته رشته مدیریت دولتی در مقطع کارشناسی و رشته مدیریت فن‌آوری اطلاعات در مقطع کارشناسی ارشد است. از فعالیت های فعلی خانم هانیه هاشم زاده، علاوه بر ارائه خدمات و آموزش حسابداری، مدیریت تیم محتوای تخصصی سایت، پیج اینستاگرامی، تنظیم دوره ها و تهیه جزوات می‌باشد.
وبسایت آموزشگاه حسابداری آپاداس علاوه بر ارائه مقالات حسابداری، دوره های آموزش حسابداری و فایل اکسل حسابداری نیز ارائه می‌کند. اگر در تبریز هستید و به دنبال آموزشگاه حسابداری معتبر می‌گردید، شرایط شرکت در دوره و سایر اطلاعات مربوطه را در صفحه آموزش حسابداری در تبریز آپاداس می‌توانید مشاهده فرمایید. همچنین دوره آموزش آنلاین حسابداری آپاداس به شما این امکان را می‌دهند که مهارت‌های لازم برای مدیریت مالی شرکت خود را کسب کنید و با استفاده از فایل‌های اکسل آماده، کارایی و دقت بیشتری در کار خود داشته باشید.