گردش موجودی کالا

گردش موجودی کالا یکی از مفاهیم کلیدی در مدیریت زنجیره تامین و حسابداری است که نقش بسیار مهمی در فرآیندهای مالی، مدیریت کسب‌ و کارها و بخصوص در شرکت ها را دارد. برای هر کسب‌ و کار یا سازمانی که با محصولات فیزیکی سر و کار دارد، درک و بهبود گردش موجودی کالا می‌تواند به بهینه‌ سازی عملیات، کاهش هزینه‌ ها و افزایش سودآوری کمک کند. در این مقاله از حسابداری آپاداس، به بررسی مفهوم گردش موجودی کالا، روش‌های محاسبه، اهمیت آن در مدیریت موجودی و حسابداری، و همچنین نکاتی برای بهبود این شاخص خواهیم پرداخت.

 

تعریف گردش موجودی کالا

مدیریت گردش موجودی کالا یکی از بخش‌های حساس در حسابداری کسب‌وکارها است. این فرآیند شامل: پیگیری و کنترل ورود و خروج کالاها، تعیین موجودی دقیق در هر لحظه، و ارزیابی میزان موجودی مورد نیاز برای تأمین تقاضای مشتریان می‌باشد. اهمیت این موضوع در آن است که مدیریت صحیح موجودی، نه تنها از انباشته شدن غیرضروری کالاها جلوگیری می‌کند، بلکه باعث کاهش هزینه‌های نگه‌داری، افزایش بهره‌وری و بهبود جریان نقدینگی شرکت می‌شود.

روش‌های مختلفی برای مدیریت گردش موجودی کالا وجود دارد که هر یک با توجه به نوع کسب‌وکار و شرایط بازار قابل استفاده است. از جمله این روش‌ها می‌توان به سیستم‌های دائمی و ادواری، روش‌های مبتنی بر هزینه‌یابی و روش‌های پیش‌بینی تقاضا اشاره کرد.

 

گردش موجودی کالا

گردش موجودی کالا (Inventory Turnover) یکی از شاخص‌های کلیدی در تحلیل کارایی کسب‌وکار است که به تعداد دفعاتی که موجودی کالاهای یک شرکت در یک دوره مالی معین به فروش می‌رسد و دوباره جایگزین می‌شود، اشاره دارد. این شاخص به‌طور مستقیم به عملکرد فروش و مدیریت انبار مرتبط است و می‌تواند نشانه‌ای از کارایی یا ناکارآمدی فرآیندهای مرتبط با مدیریت موجودی باشد.

 

مفهوم گردش موجودی کالا

گردش موجودی بالا به‌معنای فروش سریع محصولات و جایگزینی مداوم آن‌ها است که می‌تواند نشان‌دهنده تقاضای بالای بازار یا مدیریت کارآمد موجودی باشد. در این حالت، شرکت می‌تواند با کاهش هزینه‌های نگهداری موجودی و افزایش جریان نقدی، از منابع خود به‌طور بهینه‌تری استفاده کند.

از سوی دیگر، گردش موجودی پایین ممکن است نشان‌دهنده مشکلاتی مانند: انباشت موجودی‌های غیرقابل‌فروش، برنامه‌ریزی نادرست خرید و تولید، یا نوسانات تقاضا باشد. چنین وضعیتی ممکن است منجر به افزایش هزینه‌های انبارداری، کاهش سودآوری و حتی از دست دادن فرصت‌های بازار شود.

 

نقش گردش موجودی کالا در فرآیندهای مالی و مدیریت کسب‌وکار

تحلیل گردش موجودی کالا به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا عملکرد مدیریت موجودی خود را بهبود بخشند. برای مثال، اگر نرخ گردش موجودی پایین باشد، کسب‌وکار می‌تواند به بررسی عواملی مانند: کیفیت محصولات، اثربخشی استراتژی‌های فروش و بازاریابی، و یا مدیریت تولید بپردازد. بهبود در هر یک از این حوزه‌ها می‌تواند به افزایش گردش موجودی و بهبود وضعیت مالی کسب‌وکار کمک کند.

 

فرمول محاسبه گردش موجودی

برای اندازه‌گیری نسبت گردش موجودی، از فرمول زیر استفاده می‌شود:

بهای تمام شده کالای فروش‌ رفته تقسیم بر (÷) موجودی میانگین​ = گردش موجودی

این فرمول نشان می‌دهد که در طول یک دوره مالی، چند بار موجودی‌ها به فروش رفته‌اند. بهای تمام شده کالای فروش‌رفته نشان‌دهنده هزینه تولید کالاهایی است که فروخته شده‌اند و موجودی میانگین، میانگین موجودی‌های ابتدای دوره و پایان دوره است.

روزهای فروش موجودی (Days Sales of Inventory – DSI): این شاخص به شما نشان می‌دهد که به‌طور میانگین چند روز طول می‌کشد تا موجودی خود را بفروشید. فرمول آن به صورت زیر است:

365 ضرب در موجودی میانگین تقسیم بر (÷) بهای تمام شده کالای فروش‌رفته = روزهای فروش موجودی

 

حسابداری موجودی

ارزش‌گذاری موجودی تان چگونه انجام می‌شود؟

حسابداری موجودی (Inventory Accounting) بخشی حیاتی از فرآیند حسابداری در هر کسب‌وکار است که شامل ثبت، ارزیابی و گزارش موجودی کالاهای یک شرکت می‌شود. این فرآیند نه‌تنها برای ارائه تصویر دقیقی از وضعیت مالی شرکت ضروری است، بلکه به مدیریت کارآمد موجودی و تصمیم‌گیری‌های استراتژیک نیز کمک می‌کند.

 

انواع موجودی‌ها

موجودی‌ها می‌توانند شامل انواع مختلفی از کالاها و مواد باشند، ازجمله:

• مواد اولیه: مواد و ملزوماتی که برای تولید محصولات استفاده می‌شوند.
• محصولات نیمه‌ساخته: محصولاتی که در مرحله تولید هستند و هنوز کامل نشده‌اند.
• محصولات آماده برای فروش: کالاهایی که به‌طور کامل تولید شده‌اند و آماده فروش به مشتریان هستند.

 

 

روش‌های حسابداری موجودی

روش‌های حسابداری موجودی به شرح زیر هستند:

• روش FIFO (First-In, First-Out):
  این روش فرض می‌کند که اولین موجودی خریداری شده، اولین موجودی فروخته شده است. FIFO بیشتر در صنایعی که کالاهای فاسدشدنی دارند استفاده می‌شود زیرا هزینه کالاهای قدیمی‌تر به‌عنوان هزینه کالای فروخته‌شده ثبت می‌شود.

• روش LIFO (Last-In, First-Out):
  این روش فرض می‌کند که آخرین موجودی خریداری شده، اولین موجودی فروخته شده است. LIFO می‌تواند در زمان تورم مزایای مالیاتی ایجاد کند زیرا هزینه کالاهای جدیدتر و گران‌تر به‌عنوان هزینه کالای فروخته‌شده ثبت می‌شود و در نتیجه سود کمتری را گزارش می‌دهد.

• روش میانگین موزون (Weighted Average):
  در این روش، میانگین هزینه‌های تمامی موجودی‌ها محاسبه و برای ارزش‌گذاری موجودی‌ها و ثبت هزینه‌های کالای فروخته‌شده استفاده می‌شود. این روش باعث ایجاد یک مقدار ثابت و قابل پیش‌بینی برای هزینه‌های کالای فروخته‌شده می‌شود.

 

روش FIFO و LIFO

در این قسمت می‌خواهیم روش FIFO و LIFO را بیشتر بررسی کنیم:

• در روش FIFO (اولین ورودی، اولین خروجی)، کالاهای قدیمی‌تر که در ابتدا به انبار وارد شده‌اند، اولین کالاهایی هستند که به فروش می‌رسند. این روش، در دوره‌های تورمی، سود بیشتری را نشان می‌دهد زیرا هزینه کالاهای فروخته‌شده بر اساس قیمت‌های قدیمی و پایین‌تر محاسبه می‌شود. بنابراین، موجودی‌های باقی‌مانده در انبار با قیمت‌های جدیدتر و بالاتر ارزش‌گذاری می‌شوند که باعث افزایش ارزش موجودی‌ها در ترازنامه می‌شود.
• روش LIFO (آخرین ورودی، اولین خروجی)، برعکس روش FIFO، آخرین کالاهایی که وارد انبار شده‌اند را به‌عنوان اولین کالاهای فروخته‌شده در نظر می‌گیرد. این روش برای شرکت‌هایی که در صنایع با نوسانات قیمتی شدید فعالیت می‌کنند و می‌خواهند اثر تورم را بر سود کاهش دهند، مفید است. در شرایط تورمی، روش LIFO هزینه کالاهای فروخته‌شده را افزایش می‌دهد و سود خالص را کاهش می‌دهد که منجر به پرداخت مالیات کمتر می‌شود. با این حال، استفاده از این روش ممکن است ارزش موجودی‌ها در ترازنامه را کمتر از واقعیت نشان دهد.

 

نرم‌افزارهای حسابداری

نرم‌افزارهای حسابداری ابزاری قدرتمند در مدیریت مالی کسب‌وکارها است. این نرم‌افزارها به‌صورت خودکار وظایف حسابداری مانند: ثبت تراکنش‌ها، تهیه صورت‌های مالی، محاسبه مالیات، و پیگیری پرداخت‌ها را انجام می‌دهند.

در اینجا چند نرم‌افزار حسابداری برای سال ۲۰۲۴ در سطح دنیا معرفی شده‌اند:

• QuickBooks Online: یکی از محبوب‌ترین نرم‌افزارهای حسابداری است که به دلیل کاربری آسان و امکانات گسترده‌اش، برای کسب‌وکارهای کوچک تا متوسط مناسب است. این نرم‌افزار ویژگی‌هایی مانند: صدور فاکتور، پیگیری هزینه‌ها و گزارش‌دهی جامع را ارائه می‌دهد.
• Wave: مناسب برای کسب‌وکارهای کوچک و فریلنسرها، Wave یک پلتفرم رایگان حسابداری ارائه می‌دهد که شامل صدور فاکتور، پیگیری هزینه‌ها و اسکن رسیدها می‌شود. خدمات پردازش پرداخت و حقوق و دستمزد دارای هزینه‌های اضافی هستند.

• FreshBooks: این نرم‌افزار برای فریلنسرها و کسب‌وکارهای کوچک که نیاز به مدیریت فاکتورها، هزینه‌ها و پیگیری زمان دارند، بسیار مناسب است. FreshBooks با قیمت مناسبی که ارائه می‌دهد، امکانات قابل توجهی را در اختیار کاربران قرار می‌دهد.

البته قابل ذکر می‌باشد، برخی از نرم‌افزارهای یاد شده به‌دلیل عدم پشتیبانی زبان فارسی و عدم هماهنگی با سامانه مودیان، برای ثبت و گزارش‌دهی حساب‌های رسمی در ایران قابل استفاده نمی‌باشد.

 

روش‌های حسابداری موجودی

در حسابداری، ارزیابی موجودی‌ها به دو روش اصلی انجام می‌شود:

• روش اول وارد، اول خارج (FIFO): در این روش، فرض می‌شود که کالاهای قدیمی‌تر ابتدا به فروش می‌رسند. این روش به‌طورمعمول در شرایط تورمی منجر به سود ناخالص بالاتری می‌شود.

• روش آخرین وارد، اول خارج (LIFO): در این روش، فرض می‌شود که آخرین کالاهای خریداری یا تولید شده ابتدا به فروش می‌رسند. این روش در شرایط تورمی سود ناخالص کمتری نشان می‌دهد و می‌تواند منجر به صرفه‌جویی مالیاتی شود.

 

مدیریت موجودی

مدیریت موجودی (Inventory Management) به فرآیند برنامه‌ریزی، کنترل و نگهداری از کالاهای یک شرکت در انبار اشاره دارد. این فرآیند شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌ها است که هدف آن‌ها حفظ تعادل میان تأمین کالاها و تقاضای بازار با کمترین هزینه ممکن است. مدیریت موجودی از جنبه‌های مختلفی اهمیت دارد، که از جمله آن‌ها می‌توان به کاهش هزینه‌ها، بهبود سطح خدمات به مشتریان، و بهینه‌سازی جریان نقدی اشاره نمود.

 

اهمیت مدیریت موجودی

مدیریت مؤثر موجودی از چندین جهت اهمیت دارد. اولاً، سطح بهینه موجودی به کسب‌وکار اجازه می‌دهد تا هزینه‌های انبارداری، مانند: هزینه‌های نگهداری، بیمه و فسادپذیری کالاها را به حداقل برساند. ثانیاً، مدیریت مناسب موجودی به جلوگیری از کمبود کالا و تأخیر در تحویل به مشتریان کمک می‌کند، که می‌تواند به حفظ و افزایش رضایت مشتریان منجر شود.

 

انبارداری و مدیریت موجودی

چندین روش و تکنیک برای مدیریت موجودی وجود دارد که می‌تواند به کسب‌وکارها کمک کند تا به اهداف خود دست یابند:

• مدل سفارش اقتصادی (EOQ): این مدل به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا اندازه بهینه سفارش را براساس هزینه‌های سفارش‌دهی و نگهداری موجودی تعیین کنند. هدف از این مدل، به حداقل رساندن کل هزینه‌های مرتبط با موجودی است.

• مدل نقطه سفارش مجدد (Reorder Point): این مدل تعیین می‌کند که در چه نقطه‌ای باید سفارش جدیدی برای تأمین موجودی ثبت شود تا از کمبود موجودی جلوگیری شود. این نقطه معمولاً براساس زمان تأمین کالا و میزان مصرف روزانه تعیین می‌شود.

• مدیریت موجودی به‌موقع (JIT): این رویکرد با هدف کاهش موجودی‌ها و افزایش کارایی، بر تأمین کالاها دقیقاً در زمان نیاز تأکید دارد. با این حال، این روش نیازمند هماهنگی دقیق با تأمین‌کنندگان و کنترل دقیق فرآیندهای تولید است.

• برنامه‌ریزی منابع مواد (MRP): این سیستم به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا نیازهای مواد اولیه را براساس برنامه تولید و تقاضای بازار برنامه‌ریزی کنند. MRP به‌ویژه برای کسب‌وکارهایی که با موجودی‌های پیچیده و چند مرحله‌ای سروکار دارند، مفید است.

چالش‌های کنترل موجودی

مدیریت موجودی با چالش‌های مختلفی همراه است که کسب‌وکارها باید به‌طور مستمر آن‌ها را مدیریت کنند. برخی از این چالش‌ها شامل تغییرات ناگهانی در تقاضا، مشکلات در زنجیره تأمین، فسادپذیری کالاها، و هزینه‌های نگهداری موجودی است. برای مقابله با این چالش‌ها، کسب‌وکارها باید از ابزارها و فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند نرم‌افزارهای مدیریت موجودی و تحلیل داده‌ها استفاده کنند.

 

سخن پایانی

گردش موجودی کالا نیازمند شناخت دقیق صنعت، محصولات، و استراتژی‌های فروش است. در صنایعی که کالاها سریع فاسد می‌شوند یا محصولات کوتاه‌مدتی دارند، نسبت گردش بالاتر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، چرا که به کاهش هزینه‌های انبارداری و جلوگیری از افت ارزش کالا کمک می‌کند. از سوی دیگر، در صنایعی که محصولات با طول عمر بیشتری دارند، نسبت گردش پایین‌تر ممکن است نشانه‌ای از کارایی در مدیریت موجودی باشد.

بهترین شیوه‌ها برای بهینه‌سازی گردش موجودی شامل استفاده از تکنیک‌های دقیق پیش‌بینی فروش، مدیریت بهتر سفارشات، و کاهش هزینه‌های حمل و نقل و انبارداری است. کسب‌وکارها باید تعادلی بین گردش موجودی و سودآوری برقرار کنند تا نه تنها موجودی کالا به سرعت فروش رود، بلکه سودآوری نیز تحت تأثیر قرار نگیرد. تمرکز بر محصولات پرفروش و حذف کالاهای کم‌بازده می‌تواند به بهبود نسبت گردش و افزایش کارایی کسب‌وکار کمک کند.

 

سوالات متداول

1. گردش موجودی کالا چیست؟
   گردش موجودی کالا شاخصی است که نشان‌دهنده تعداد دفعات فروش یا استفاده از موجودی‌های یک شرکت در یک دوره معین است.
2. چرا گردش موجودی کالا اهمیت دارد؟
   این شاخص به بهبود مدیریت موجودی‌ها، کاهش هزینه‌ها و افزایش سودآوری کمک می‌کند.
3. روش‌های محاسبه گردش موجودی کالا چیست؟
   روش‌های مستقیم، هزینه‌ای، و بر اساس روزها از جمله روش‌های محاسبه گردش موجودی کالا هستند.
4. تفاوت بین روش‌های FIFO و LIFO چیست؟
   در روش FIFO، اولین موجودی‌های وارد شده اولین فروش می‌روند، در حالی که در روش LIFO، آخرین موجودی‌های وارد شده اولین فروش می‌روند.
5. چگونه می‌توان مدیریت موجودی را بهینه کرد؟
   با استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت موجودی، همکاری بین دپارتمان‌ها و پایش مستمر شاخص‌های کلیدی عملکرد می‌توان مدیریت موجودی را بهینه کرد.