تعریف انواع مبنای پرداخت در حسابداری
آخرین ویرایش: دی 16, 1403
آیا تاکنون به این فکر کرده اید که چه چیزی تعیین می کند کارفرمایان به چه صورت به شما حقوق پرداخت کنند؟ یا اینکه چه عواملی باعث می شود سیستم پرداخت یک شرکت موفق تر از دیگران عمل کند؟ موضوع مبنای پرداخت دقیقاً به همه این پرسش ها پاسخ می دهد. مبنای پرداخت نه تنها بر انگیزه و عملکرد کارکنان تأثیر می گذارد، بلکه نقشی حیاتی در مدیریت مالی و موفقیت کسب وکارها ایفا می کند.
تعریف مبنای پرداخت نقد
در حسابداری نقدی، درآمدها در زمان وصول و هزینه ها در زمان پرداخت ثبت می شوند. تحقق درآمد یا وقوع هزینه تاثیری در شناسایی آن ها ندارد و شرط اصلی ثبت ، جریان نقدی است. صورتهای مالی مبتنی بر این روش معمولا شامل حسابهای دریافتنی و پرداختنی نمی باشند.
مبنای نقدی
مبنای نقدی در حسابداری به سیستمی اطلاق می شود که در آن تمامی تغییرات مالی تنها زمانی در دفاتر ثبت می شوند که وجه نقدی دریافت یا پرداخت شود. این بدان معناست که درآمدها فقط وقتی شناسایی می شوند که وجه نقد آنها دریافت گردد و هزینه ها نیز تنها زمانی ثبت می شوند که به صورت نقدی پرداخت شوند.
مزایای مبنای نقدی
- ساده و قابل درک برای استفاده در کسب و کارهای کوچک
- زمان و هزینه کمتر برای پیاده‌سازی و مدیریت
معایب مبنای نقدی
- عدم تطابق با واقعیات اقتصادی دوره های مالی
- دشواری در پیش بینی و برنامه ریزی مالی بلندمدت
کاربرد های مبنای نقدی
- مناسب برای کسب و کارهای کوچک و خانوادگی
- استفاده در سازمان‌هایی که گردش مالی بالایی ندارند.
مبنای تعهدی
در مبنای تعهدی، درآمدها زمانی شناسایی می‌شوند که تحقق می‌یابند، بدون توجه به زمان دریافت وجه نقد. هزینه‌ها نیز در زمان ایجاد یا تحمل ثبت می‌شوند، نه در زمان پرداخت نقدی.
مزایای مبنای تعهدی
- انعکاس دقیق تر وضعیت مالی سازمان
- کمک به پیش بینی و برنامه ریزی مالی دقیق تر
معایب مبنای تعهدی
- پیچیدگی بیشتر در مدیریت و ثبت مالیات
- نیاز به دانش فنی بالاتر و سیستم‌های پیشرفته‌تر
کاربردهای مبنای تعهدی
- مناسب برای شرکت های بزرگ و متوسط
- کاربرد در سازمان هایی که نیاز به گزارش دهی دقیق مالی دارند
مبنای نیمه تعهدی
مبنای نیمه تعهدی ترکیبی از مبنای تعهدی و نقدی است. در این روش، هزینه ها به صورت تعهدی و درآمدها به صورت نقدی شناسایی و ثبت می‌شوند.
مزایای مبنای نیمه تعهدی
- ترکیب مزایای هر دو مبنای تعهدی و نقدی
- سهولت و قابلیت اجرا در برخی کشورها
معایب مبنای نیمه تعهدی
- ممکن است دقت کمتری نسبت به مبنای تعهدی کامل داشته باشد
- پیچیدگی بیشتر در مدیریت مالی
کاربرد مبنای نیمه تعهدی
- مناسب برای سازمان های دولتی و نیمه دولتی
- کاربرد در شرایطی که ترکیب دو مبنا مفید است.
مبنای تعهدی تعدیل شده
مبنای تعهدی تعدیل شده، روش حسابداری است که در آن هزینه ها هنگام ایجاد یا تحمل؛ به‌همان ترتیبی که در مبنای تعهدی کامل و مبنای نیمه تعهدی عمل می شوند شناسایی و در دفاتر ثبت می گردند. ولی درآمدها در این مبنا برحسب طبع و ماهیت آنها به دو دسته تقسیم می شوند:
- دسته ای از درآمدها، آنهایی هستند که قابل اندازه گیری بوده و در عین حال در دسترس می باشند، لذا در زمان کوتاهی پس از تشخیص قابل وصول خواهند بود.
- دسته دیگر درآمدها، درآمدهایی هستند که فاقد ویژگی های پیش‌گفته بوده و لذا اندازه گیری و تشخیصِ آن ها مشکل و معمولاً ناممکن است، و یا وصول آنها پس از تشخیص، در طول دوره مالی یا مدّت کوتاهی بعد از دوره مالی امکانپذیر نیست. این درآمدها با استفاده از حسابداری نقدی شناسایی و در دفاتر ثبت می شوند.
درحسابداری تعهدی تعدیل شده هزینه ها منحصراً برمبنای تعهدی (در زمان ایجاد یا تحمل) شناسایی و در دفاتر منعکس می شوند، درحالیکه برخی از درآمدها با استفاده از مبنای تعهدی (هنگام تحقّق درآمد) شناسایی و ثبت و برخی دیگر از درآمدها براساس مبنای نقدی (هنگام وصول وجه درآمد) شناسایی و ثبت می شوند.
مبنای نقدی تعدیل شده
مبنای نقدی تعدیل شده، روش حسابداری است که به روش حسابداری نقدی کامل شباهت زیادی دارد. تفاوت مبنای نقدی کامل با مبنای نقدی تعدیل شده در نحوه شناسایی و ثبت هزینه هاست. درآمدها هم درمبنای نقدی کامل و هم درمبنای نقدی تعدیل شده فقط در زمان وصول وجه، شناسایی و در دفاتر ثبت می شوند، لذا این دو مبنا در مورد درآمدها مشابه هم عمل می کنند و تفاوتی باهم ندارند.
مزایا و معایب مبناهای مختلف پرداخت
هر یک از مبناهای پرداخت مزایا و معایب خاص خود را دارند. در انتخاب بین این مبناها، باید به نیازها و شرایط خاص سازمان توجه کرد. برای مثال، مبنای نقدی ساده و سریع است، اما ممکن است واقعیت مالی را به خوبی منعکس نکند. از سوی دیگر، مبنای تعهدی دقیق تر است اما مدیریت و پیاده سازی آن پیچیده تر می باشد.
پرداخت مبتنی بر رویداد
یکی از نوآوری های جالب در این زمینه، پرداخت مبتنی بر رویداد است. در این روش، پرداخت بر اساس وقوع رویدادهای مشخص، مانند تکمیل پروژه، رسیدن به اهداف تعیین شده یا دستیابی به سطح فروش خاص انجام می شود. این نوع پرداخت انعطاف پذیری بیشتری دارد و می تواند انگیزه کارکنان را به شکل قابل توجهی افزایش دهد.
کاربردهای هر مبنا در صنایع مختلف
هر نوع مبنای پرداخت در صنایع خاصی کاربرد دارد. برای مثال:
- صنعت فناوری اطلاعات: پرداخت متغیر بر اساس تکمیل پروژه.
- صنعت تولید: پرداخت ثابت به دلیل نیاز به پایداری نیروی کار.
- صنعت خدمات: ترکیبی از پرداخت ثابت و متغیر برای تشویق کارکنان.
کاربرد مبناهای مختلف در سازمان های ایرانی
در ایران، بسته به نوع سازمان و میزان گردش مالی، از مبناهای مختلف پرداخت استفاده می‌شود. برای مثال، در سازمانهای کوچک و خانوادگی معمولاً از مبنای نقدی استفاده می شود، در حالی که سازمان های بزرگتر و دولتی از مبنای تعهدی یا نیمه تعهدی بهره می برند. انتخاب مبنای مناسب می تواند تأثیر قابل توجهی بر دقت و شفافیت گزارش دهی مالی سازمان داشته باشد.
نتیجه گیری
انتخاب مبنای پرداخت مناسب در حسابداری بستگی به نیازها و شرایط خاص هر سازمان دارد. هر یک از مبناهای نقدی، تعهدی، نیمه‌تعهدی، تعهدی تعدیل شده و نقدی تعدیل شده مزایا و معایب خود را دارند که باید با دقت مورد بررسی قرار گیرند. توصیه می شود که سازمانها با مشاوره گرفتن از کارشناسان مالی و حسابداری، مبنای مناسب خود را انتخاب کنند تا بتوانند گزارش های مالی دقیق و قابل اعتمادی ارائه دهند.
همچنین تحولاتی نظیر هوش مصنوعی، بلاکچین، و سیستم های اتوماسیون به شدت بر روشهای پرداخت تأثیر گذاشته اند. این فناوری ها امکان مدیریت بهتر سیستم های پرداخت، کاهش خطا و افزایش شفافیت را فراهم کرده اند.
با توجه به پیشرفت های سریع فناوری و تغییر نیازهای کسب و کارها، انتظار میرود که آینده مبنای پرداخت شامل:
- افزایش استفاده از پرداخت های دیجیتال.
- ادغام هوش مصنوعی برای محاسبه دقیق تر پرداختها.
- ارائه گزینه‌های شخصی سازی شده برای کارکنان باشد.
سوالات متداول
- عدم امکان اندازه‌گیری دقیق میزان درآمد.
- عدم اطمینان از وصول درآمد در کوتاه‌مدت.
درحسابداری تعهدیِ تعدیلشده هزینه‌ها منحصراً برمبنای تعهدی (در زمان ایجاد یا تحمّل) شناسایی و در دفاتر منعکس می‌شوند، درحالیکه برخی از درآمدها با استفاده از مبنای تعهدی (هنگام تحقّق درآمد) شناسایی و ثبت و برخی دیگر از درآمدها براساس مبنای نقدی (هنگام وصول وجه درآمد) شناسایی و ثبت می‌شوند.
در نحوه شناسایی و ثبت هزینه هاست. درآمدها هم درمبنای نقدیِ کامل و هم درمبنای نقدیِ تعدیل شده فقط در زمان وصول وجه، شناسایی و در دفاتر ثبت می‌شوند، لذا این دو مبنا در مورد درآمدها مشابه هم عمل‌می‌کنند و تفاوتی باهم ندارند.
- دسته‌ای از درآمدها، آنهایی هستندکه قابل اندازه‌گیری بوده و در عین‌حال در دسترس می‌باشند، لذا در زمان کوتاهی پس‌از تشخیص قابل وصول خواهند بود.
- دسته دیگر درآمدها، درآمدهایی هستند که اندازه‌گیری و تشخیص آنها مشکل و معمولاً ناممکن است. این درآمدها با استفاده از حسابداری نقدی شناسایی و در دفاتر ثبت می‌شوند.
در مبنای نیمه‌تعهّدی،هزینه‌ها برمبنای تعهّدی و درآمدها برمبنای نقدی شناسایی و در دفاتر ثبت می‌شود. در شناسایی و ثبت هزینه‌ها امکان استفاده از مبنای تعهّدی وجود ندارد. هزینه‌ها به‌محض ایجاد بدون توجّه به زمان پرداخت وجه در دفاتر ثبت می‌شود.
در مبنای تعهّدی، درآمدها زمانی شناسایی می‌شوند که تحقق یابند. لذا زمان وصول وجه در این روش مورد توجّه قرار نمی‌گیرد. زمان شناسایی و ثبت هزینه‌ها در زمان ایجاد و یا تحقق هزینه‌هاست، و زمانی‌که کالایی تحویل می‌گردد یا خدمتی انجام می‌شود، معادل بهای تمام‌شده کالای تحویلی و یا خدمت انجام‌یافته، بدهی قابل پرداخت ایجاد می‌شود.
امیدوارم با مطالعه این مقاله پاسخ خود را به سوال دریافت کرده باشید. در کنار مطالعه این مطلب، کارشناسان آپاداس در انتخاب دوره آموزش حسابداری مناسب شما را همراهی خواهند کرد. شما می‌توانید از طریق راه‌های ارتباطی ثبت شده در قسمت تماس با ما ارتباط برقرار کنید و یا با درخواست مشاوره رایگان با شما در تماس خواهیم بود.
گردآورنده: نیلوفر شرقی 1400/10/21 ، دانشجوی مقطع کارشناسی ، رشته حسابداری
این مقاله را به اشتراک بگذارید:
هانیه هاشم‌زاده، متولد 1367با حسابداری درمحیط کار به‌صورت تجربی آشنا شد. وی دانش‌آموخته رشته مدیریت دولتی در مقطع کارشناسی و رشته مدیریت فن‌آوری اطلاعات در مقطع کارشناسی ارشد است. از فعالیت های فعلی خانم هانیه هاشم زاده، علاوه بر ارائه خدمات و آموزش حسابداری، مدیریت تیم محتوای تخصصی سایت، پیج اینستاگرامی، تنظیم دوره ها و تهیه جزوات می‌باشد.
وبسایت آموزشگاه حسابداری آپاداس علاوه بر ارائه مقالات حسابداری، دوره های آموزش حسابداری و فایل اکسل حسابداری نیز ارائه می‌کند. اگر در تبریز هستید و به دنبال آموزشگاه حسابداری معتبر می‌گردید، شرایط شرکت در دوره و سایر اطلاعات مربوطه را در صفحه آموزش حسابداری در تبریز آپاداس می‌توانید مشاهده فرمایید. همچنین دوره آموزش آنلاین حسابداری آپاداس به شما این امکان را می‌دهند که مهارت‌های لازم برای مدیریت مالی شرکت خود را کسب کنید و با استفاده از فایل‌های اکسل آماده، کارایی و دقت بیشتری در کار خود داشته باشید.