انـواع واحـدهـای اقـتـصـادی
مرداد 16, 1403
واحدهای اقتصادی یکی از ارکان اساسی در اقتصاد هر کشور محسوب می‌شوند. این واحدها با فعالیت‌های مختلف خود در تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات نقش مهمی ایفا می‌کنند. در این مقاله از حسابداری آپاداس، به بررسی انواع واحدهای اقتصادی، تفاوت‌ها و ویژگی‌های آنها و همچنین تقسیم‌بندی‌های مختلف خواهیم پرداخت.
تـعـریـف واحـدهـای اقـتـصـادی
در علم اقتصاد، عوامل اقتصادی مختلفی در اختیار افراد یا گروه‌هایی قرار دارد که با ترکیب این عومل به تولید کالا یا انجام خدمات می‌پردازند، این افراد یا گروه‌ها را واحدهای اقتصادی می‌گویند. واحدهای اقتصادی، مؤسسات جدا و مستقلی هستند که با ترکیب عوامل مختلف اقتصادی منافع مالکین خود را دنبال می‌کنند. تعداد واحدهای اقتصادی در جامعه بی شمار است. بانکها، مؤسسات آموزشی، شرکت‌ها، فروشگاه‌ها، مغازه‌ها و کارگاه‌ها از جمله واحدهای اقتصادی به شمار می‌آیند. واحدهای اقتصادی را از لحاظ مالکیت، شکل حقوقی، نوع فعالیت و سایر جنبه‌ها میتوان به طبقات مختلف تقسیم بندی کرد. در ادامه به تقسیم بندی واحدهای اقتصادی از نظر مالکیت، هدف فعالیت و نوع فعالیت می‌پردازیم.
واحد اقتصادی به هر نهاد یا سازمانی گفته میشود که در تولید، توزیع یا مصرف کالاها و خدمات فعالیت می‌کند. این واحدها می‌توانند به صورت انتفاعی یا غیرانتفاعی عمل کنند.
طبقه‌بندی واحدهای اقتصادی
واحدهای اقتصادی را از جهات مختلف میتوان طبقه‌بندی کرد:
- نوع فعالیت
- هدف فعالیت
- نوع مالکیت
- تعداد مالکین
طبقه‌بندی واحدهای اقتصادی از نظر نوع فعالیت
1. مؤسسات خدماتی
یکی از مؤسساتی که نیاز به سرمایه زیاد و تحصیلات عالی ندارد شرکت خدماتی می‌باشد. با سرمایه کم هم میتوان شرکت خدماتی تأسیس کرد و معمولاً این شرکت‌ها سود دهی سریع دارند. این شرکت‌ها همان‌طور که از نامشان پیداست برای خدمت‌رسانی تشکیل می‌شوند. ثبت شرکت خدماتی می‌تواند به‌صورت شرکت سهامی خاص باشد.
مؤسساتی نظیر بانکها، تعمیرگاه‌ها، هتل‌ها، درمانگاه‌ها و آموزشگاه‌ها را که خدماتی به مشتریان ارائه می‌کنند و ازاین راه کسبِ درآمد می‌نمایند، موسسات خدماتی می‌گویند. به طور کلی شرکتهای خدماتی، به شرکت هایی گفته میشود که به انجام فعالیت و انجام خدمت‌رسانی های مختلفی مانند این موارد می‌پردازند: خدمات کشاورزی _ پیش خدمتی _ تعمیر و نگهداری _ حمل و نقل _ آشپزی و پخت _ چاپ و تکثیرماشین آلات _ و تمامی امور مربوط به شاخه خدمت رسانی.
2. مؤسسات بازرگانی
مؤسسات بازرگانی مؤسساتی هستند که به خرید و فروش کالا اشتغال دارند، بدون آن‌که شکل کالای مورد مبادله را تغییر دهند. مؤسسات بازرگانی، عمده‌فروشان یا بُنکداران و خرده‌فروشان را شامل می‌شوند. فروشگاه‌ها و خواروبارفروشی‌ها نمونه‌هایی از موسسات بازرگانی هستند. واردات و توزیع کالاهای مجاز بازرگانی، اخذ نمایندگی و اعطای نمایندگی در نمایشگاه‌ها و سمینارهای داخلی و خارجی از دیگر وظایف مؤسسات بازرگانی می‌باشد.
انواع شرکتهای بازرگانی
شرکت های بازرگانی بر اساس میزان مسئولیت شرکاء به چهار گروه تقسیم میشود:
شرکت سرمایه‌ای:
در این نوع شرکت بازرگانی مانند، شرکت های سهامی عام و خاص و شرکت های با مسئولیت محدود، مسئولیت شرکاء بسته به میزان سرمایه آنها می‌باشد.
شرکتهای شخصی:
در این نوع شرکت بازرگانی مانند، شرکت های تضامنی و نسبی، مسئولیت شرکاء نا محدود می‌باشد و تعهدات مالی شرکت بر اساس همه دارایی و اموال شرکاء می‌باشد.
شرکتهای مختلط:
در این نوع شرکت بازرگانی مانند شرکتهای مختلط سهامی و شرکتهای مختلط غیر سهامی، مسئولیت بعضی از شرکاء محدود به سرمایه آنها و مسئولیت عده‌ای دیگر نامحدود است. شرکاء دسته اول را شرکاء عادی و شرکاء دسته دوم را شرکاء ضامن می‌گویند.
شرکتهای کمیتی:
هدف این شرکت‌ها مانند شرکتهای تعاونی تولید، مصرف، اعتبار و وام روستایی، رفاه اعضاء می‌باشد و تعداد شرکاء زیاد هستند و هیچ مسئولیتی هم ندارند.
اقسام شرکتهای بازرگانی
شرکتهای سهامی:
سرمایه در آن به سهام تقسیم میشود و مسئولیت صاحبان سهام به مبلغ اسمی سهام آن ها محدود میشود و دارای دو نوع شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص می‌باشد.
شرکت تضامنی:
مسئولیت شرکاء در این شرکت، محدود به سرمایه نمی باشد و شرکاء علاوه بر سرمایه، مسئول کلیه قروض و تعهدات شرکت می‌باشند.
شرکت با مسئولیت محدود:
این شرکت بین دو و یا چند نفر برای انجام امور تجاری تشکیل میشود و هر یک از شرکاء به اندازه سرمایه خود مسئول قروض و تعهدات شرکت می‌باشند.
شرکت مختلط غیر سهامی:
این شرکت برای انجام امور تجاری با نام مخصوصی بین یک و یا چند نفر شریک ضامن بدون انتشار سهام تشکیل میشود.
شرکت مختلط سهامی:
این شرکت با نام مخصوصی بین یک عده شریک سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن تشکیل میشود.
شرکت نسبی:
این شرکت برای امورتجاری با اسم مخصوصی بین دو و یا چند نفر تشکیل میشود و مسئولیت هر شریک به میزان سرمایه وی می‌باشد.
شرکت تعاونی تولید ومصرف:
این شرکت برای رفع نیازمندی‌های مشترک و بهبود وضع اقتصادی واجتماعی شرکاء از راه خودیاری، تشویق به پس‌انداز، کمک متقابل و همکاری تشکیل میشود.
اهداف و کار مؤسسات بازرگانی چیست؟
مهم‌ترین هدف در مؤسسات بازرگانی یا تجاری، کسب سود و منفعت می‌باشد. این نکته را باید اظهار داشت که، گاهی اوقات هدف شرکاء و مدیران شرکت در بدو تأسیس، فعالیت در امور تجاری و بازرگانی نمی‌باشد اما باتوجه به نوع شرکت تأسیس شده، درهرحال آن شرکت تجاری محسوب میشود.
مؤسسات بازرگانی از لحاظ ارتباط با انواع مشتریان و چگونگی عملیات فروش به دو دسته زیر طبقه بندی میشود:
- عمده فروشان (Wholesalers):افراد و مؤسساتی هستند که معمولاً انواع فراورده های و کالاها را به‌طور عمده از تولیدکنندگان خریداری می‌کنند و به خرده‌فروشان و مصرف‌کنندگان عمده (مانند: بیمارستان ها، هتل ها و سازمان ها) و گاه به عنوان مواد اولیه یا کالای واسطه به تولیدکنندگان دیگر می‌فروشند.
- خرده فروشان (Retailers): افراد و مؤسساتی که کالاهای با دوام یا مصرفی و انواع دیگر فرآورده‌ها را از عمده فروشان و یا مستقیماً از مؤسسات تولیدی خریداری و معمولاً به مصرف‌کنندگان نهایی می‌فروشند. تعاونی‌های مصرف را هم میتوان در شمار مؤسسات خرده‌فروشی طبقه‌بندی کرد.
در جمع‌بندی مطالب گفته شده ملاحظه میشود که رابطه بین مؤسسات خدماتی و مشتریان معمولاً مستقیم و بدون واسطه است، حال آن‌که مؤسسات بازرگانی واسطه انتقال و عرضه کالا از تولیدکننده به مصرف‌کننده هستند.
3. مؤسسات تولیدی:
موسساتی را که مواد اولیه و کالاهایی را خریداری و آنها را تغییر شکل می‌دهند و یا به کالای دیگری تبدیل می‌کنند و به فروش می‌رسانند، موسسات تولیدی می‌گویند. مانند: شرکتهای خودروسازی، صنایع شیمیایی، کارگاه‌های تجاری و… . موسسات تولیدی با استفاده از عوامل تولید به ساخت کالا می‌پردازند. در حقیقت هدف مؤسسات تولیدی از تولید، دراصل ساخت یک خروجی، کالا یا خدمات دارای ارزش است که افراد از آن سود ببرند.
موضوع فعالیت انواع شرکتهای تولیدی:
خرید و فروش، صادرات و واردات کلیه کالاهای مجاز بازرگانی- شرکت در مزایدات و مناقصات- اخذ وام و تسهیلات ریالی و ارزی از کلیه بانک‌های دولتی و خصوصی و مؤسسات مالی و اعتباری داخلی و خارجی- شرکت در نمایشگاه‌های بین‌الملل تخصصی و غیرتخصصی داخل و خارج کشور- ایجاد شعب و دفاتر نمایندگی در زمینه موضوع فعالیت شرکت در داخل و خارج از کشور- انعقاد قراردادهای همکاری و مشارکت با شرکتهای داخلی و خارجی در زمینه موضوع فعالیت شرکت- عقد قرارداد با اشخاص حقیقی و حقوقی در زمینه موضوع فعالیت شرکت.
موضوع فعالیت شرکتهای تولیدی ماشین آلات صنعتی و قطعات
- طراحی تولید ساخت مونتاژ کلیه قطعات صنعتی
- طراحی، تجهیز و راه اندازی خطوط تولید قطعات صنعتی و اتوماسیون تامین
- واردات قطعات تجهیزات مواد اولیه ماشین آلات و صنایع تبدیلی
- واردات تکنولوژی صنایع مادر
- مشارکت و سرمایه گذاری در اجرای کلیه پروژه های تولیدی و صنعتی
- تامین نیروی انسانی مورد نیاز شرکت
- فروش و خدمات پس از فروش کلیه قطعات و ماشین آلات صنعتی
- انعقاد قرارداد با کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی
- اخذ و اعطای نمایندگی شرکت های معتبر داخلی و خارجی
- برپایی غرفه و شرکت در کلیه نمایشگاه های داخلی و خارجی
- گشایش اعتبارات اسنادی و LC برای شرکت نزد بانک ها
- اخذ وام و اعتبارات بانکی به صورت ارزی و ریالی
- خرید و فروش و واردات و صادرات کلیه اقلام بازرگانی
- شرکت در کلیه مناقصات و مزایدات دولتی و خصوصی اعم از داخلی و بین المللی
پیشنهاد می شود مقاله مربوط به سرمایه گذاری کوتاه مدت در حسابداری را نیز مطالعه فرمایید.
موضوع فعالیت شرکتهای تولیدی پوشاک
- تهیه، تولید، پخش و خرید و فروش و صادرات و واردات انواع پوشاک مردانه و زنانه اعم از کت و شلوار پیراهن شلوار جین شلوار کتان تی شرت و پولوشرت
- نصب و تجهیز و راه‌اندازی خطوط تولید کارخانه‌جات تولیدی پوشاک اتوماتیک و صنعتی و آنزیم‌زنی جین
- صادرات و واردات انواع پوشاک و تولیدات شرکت
- اخذ و اعطای نمایندگی شرکتهای معتبر داخلی و خارجی
- اخذ وام و اعتبارات بانکی به‌صورت ارزی و ریالی
- گشایش اعتبارات اسنادی و ارزی و LC برای شرکت نزد بانکها
- ایجاد و برپایی غرفه و شرکت در نمایشگاه‌های بین المللی داخلی و خارجی
- شرکت در کلیه مناقصات و مزایدات دولتی و خصوصی.
موضوع فعالیت شرکتهای تولیدی آلات موسیقی:
- طراحی، تولید و ساخت انواع سازها و آلات موسیقی داخلی و خارجی اعم از سنتی و کلاسیک
- تهیه و توزیع و فروش و خدمات پس‌از فروش انواع ساز و آلات موسیقی
- تجهیز و تعمیر و خرید و فروش انواع سازهای ایرانی و خارجی
- واردات و صادرات انواع سازهای ایرانی و خارجی
- اخذ و اعطای نمایندگی شرکتهای معتبر تولیدکننده آلات موسیقی اعم از داخلی و خارجی
- ایجاد شعب نمایندگی در داخل و خارج از کشور
- اخذ وام و اعتبارات بانکی به صورت ارزی و ریالی از کلیه بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری داخل و خارج از کشور
- انعقاد قرارداد با کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی
طـبـقـه‌بـنـدی واحـدهـای اقـتـصـادی از نـظـر هـدف فـعـالـیـت
واحدهای اقتصادی را از نظر هدف فعالیت به دو دسته زیر میتوان طبقه‌بندی کرد:
- مؤسسات انتفاعی
- مؤسسات غیرانتفاعی
مـؤسـسـات انـتـفـاعی
مؤسساتی که با هدف کسب منافع مادی و تقسیم منافع مزبور بین اعضای خود یا غیر تشکیل شده‌اند، اعم از آن‌که در مالکیت بخش عمومی باشند یا بخشِ خصوصی و یا تعاونی، موسسه انتفاعی محسوب می‌شوند. موسسات انتفاعی معمولاً به‌صورت بازرگانی، اداره می‌شوند و وجه کالاها و خدماتی را که عرضه می‌کنند، دریافت می‌دارند. از آن‌جا که موسسات انتفاعی با هدفِ کسب سود تأسیس می‌شوند، روش‌های حسابداری خاصی نیاز دارند که بتواند درآمدها، هزینه ها و سود (زیان) این‌گونه موسسات را در هر دورە مالی معین کند.
فعالیت واحد های انتفاعی:
واحدهای انتفاعی از لحاظ نوع فعالیت و براساس قوانین ایران به دو دسته‌ی کلی زیر تقسیم می‌شوند:
- واحدهای تجاری انتفاعی: اشخاص و مؤسساتی هستند که به قصد تحصیل سود به عملیات تجاری اشتغال دارند. مانند تجار و انواع شرکت‌ها
- واحدهای غیر تجاری انتفاعی: اشخاص و مؤسساتی هستند که به قصد تحصیل سود به عملیات غیرتجاری اشتغال دارند. مانند دفاتر حقوقی و مؤسسات حسابرسی
نحوه تشکیل واحد های انتفاعی:
واحدهای انتفاعی در ایران از لحاظ طرز تشکیل به چهار دسته کلی زیر تقسیم می‌شوند:
- موسسات انفرادی(مانند: تجار، واحدهای صنفی و پیشه وران)
- شرکتهای ضمانتی (مانند: شرکتهای تضامنی، نسبی و مختلط)
- شرکتهای سرمایه‌ای (مانند: شرکتهای سهامی با مسئولیت محدود و دولتی)
- موسسات انتفاعی غیرتجاری (مانند: دفاتر حقوقی، مؤسسات حسابرسی و کلینیک‌های پزشکی)
تقسیم بندی موسسات انتفاعی براساس نوع فعالیت واحد ها:
مؤسسات انتفاعی برحسب نوع فعالیت‌هایی که به آن اشتغال دارند، میتوان به‌ترتیب زیر طبقه‌بندی کرد:
- مؤسسات خدماتی (Service enterprises): موسساتی هستند که خدماتی را به مشتریان عرضه و در ازای آن کارمزد یا حق‌الزحمه دریافت می‌کنند، مانند بانکها، تعمیرگاه‌ها، توقف‌گاه ها، هتل ها، سردخانه ها، بنگاه های باربری و مسافربری و نظایر آنها. مؤسساتی که توسط صاحبان حرفه‌های تخصصی مانند پزشکان، مهندسان، حسابداران و کلاً سایر متخصصین برای انجام خدمات حرفه‌ای تشکیل و اداره می‌شوند نیز در شمار مؤسسات خدماتی طبقه‌بندی می‌گردند.
- مؤسسات تولیدی و یا صنعتی (enterprises Manufacturing ): مؤسساتی هستند که انواع فرآورده‌ها و کالاهای با دوام یا مصرفی را معمولاً با به‌کار گرفتن سرمایه و نیروی انسانی ماهر و با استفاده از ابزارها، ماشین‌آلات و تأسیسات می‌سازند یا تولید می‌کنند و آنها را مستقیماً و یا از طریق شبکه‌های توزیع به فروش می‌رسانند. مانند: کارخانه‌ها، کارگاه‌ها، نیروگاه ها و نظایر آنها.
- مؤسسات بازرگانی (Trading enterprises): مؤسساتی هستند که به خرید و فروش انواع مواد خام، محصولات کشاورزی و کالاهای ساخته‌شده اشتغال دارند. مانند تجارتخانه‌ها،کسبه، فروشگاه ها، مؤسسات و شرکتهای تجارتی.
به‌طوری که ملاحظه می شود، فعالیت اصلی مؤسسات بازرگانی، خرید انواع فرآورده‌ها و کالا از تولیدکنندگان و عرضه آن به خریداران است. این گونه مؤسسات معمولاً در شکل و محتوای کالاهایی که خریداری و به فروش می‌رسانند ( به غیر از بسته‌بندی و نظایر آن ) تغییری نمی‌دهند، بلکه کالاها را خریداری، حمل، انبار و در محل و موقع مناسب به مشتریان عرضه می‌کنند.
مـؤسـسـات غـیـرانـتـفـاعی
مؤسسات قانونی رسمی هستند که هدف اصلی آنها پشتیبانی از یک مورد، یا موضوع خصوصی یا همگانی بدون داشتن مقاصد تجاری درکنار آن است. سازمانهای غیرانتفاعی ممکن است در بسیاری از زمینه‌ها، ازجمله محیط زیست، فعالیت‌های بشر دوستانه، بهداشت، ورزش فعالیت کنند. بنابراین موسساتی را که هدف از تشکیل آنها کسبِ منافع مادی نیست، اعم از آن‌که در مقابل کالاها یا خدماتی که ارائه می‌کنند، وجهی دریافت کنند یا نه، موسسه غیردولتی می‌گویند، مثل شهرداری‌ها، هلال احمر، سازمان تأمین اجتماعی، انجمن‌های علمی، ادبی و فرهنگی. موسسات غیردولتی روش‌های حسابداری خاصی نیاز دارند که بتواند درآمدها، هزینه‌ها و بودجه این‌گونه موسسات را تنظیم کند. یک سازمان غیرانتفاعی بعنوان سازمانی به شمار می‌آید که از مالیات معاف بوده و در جهت سرویس‌دهی به مردم و منافع عام حرکت می‌نماید. به‌طور کلی، هدف این نوع از سازمان‌ها می‌بایست خیرخواهانه، آموزشی، علمی، مذهبی یا ادبی باشد…
قانوناً سازمان غیرانتفاعی، سازمانی است که در پی کسب سود و منفعت نباشد و به جای آن کلیه درآمدهای موجود را پس از کسر هزینه‌های عملیات معمول در راه منافع عامه به‌کار گیرد…
دانشگاه‌ها، بیمارستان‌ها و مؤسسات خیریه ملی نمونه سازمان‌هایی هستند که می‌توانند غیرانتفاعی به حساب آیند اما دارای مقیاس پرداخت حقوق مساوی تقریباً با هر شرکت سودآور می‌باشند…
سازمان‌ها و تشکیلات غیرانتفاعی آغاز اعمال بشردوستانه و خیرخواهانه تاریخ مشخصی را تعیین نمود مانند تعیین تاریخ مهرورزیدن و یا لبخند زدن شواهد و مدارک وجود مکان‌هایی برای سرپرستی از کودکان یتیم تهیه غذا و پوشاک شده است .
بسیاری از این سازمان‌ها در اندازه کوچک در حد خانواده تشکیل میشود جمع‌آوری پول و کمک غیر نقدی نیازمند خانواده نگهداری کودکان به منظور پرستاری نوبتی از سالمندان خانواده مورد دیگر است .
با پیشرفت وسایل ارتباط جهانی سازمانهای خیریه و غیرانتفاعی اهداف و ابعاد بسیار بزرگ‌تری پیدا کردند و به طور چشم‌گیری به تعداد آنها افزوده شده است . مبارزه با فقر، بیماری، بی‌سوادی در سطح جهانی و همچنین برگزاری همایش های کوچک‌تر برای بهبود بخشیدن سلامت فرد و جامعه و ارائه خدمات درمانی و رفاهی در محیط‌های محدودتر مانند شهرها محله ها همه نمونه بارزی از چنین سازمان‌هایی به شمار می‌آید . مقدار زیادی از این سازمان‌ها موفق شده‌اند تا از حمایت گسترده مردم جهان بهره‌مند شوند تشکیلات به‌مورد خاصی پرداختند از جمله حقوق بشر و محیط زیست پرداخته‌اند شامل چندین زیر مجموعه و انجمن .
بعضی از کارهای اصلی سازمانهای غیرانتفاعی شامل فرستادن هیئت‌های آموزشی به مناطق محروم تهیه وتوزیع کمک مردمی در بین مردم موارد رسیدگی به موقعیت متقربه مانند آتش‌سوزی شیوع بیماری است که برای رسیدگی به آن دستور العملی وجود دارد و یا مواردی که در آن مشکلی ایجاد شده بزرگ‌تر از حد پیش‌بینی شده است مانند طوفان سونامی.
نقاط قدرت مؤسسات غیرانتفاعی
بطور قطع هر کس می‌خواهد بداند که این موسسات، واقعا چه کار مفیدی انجام می‌دهند؟ داشتن تمرکز بر روی آنچه نکات قدرت سازمانهای غیرانتفاعی تلقی میگردد، خود کمکی خواهد بود برای تعیین دیگر راههای بوجودآوری تاثیر مثبت در گروههای مرتبط با سازمانهای غیرانتفاعی…
نقاط ضعف مؤسسات غیرانتفاعی
با بهره‌گیری از نفرات تشکیل دهنده موسسه، کلیه کسانی که به‌نوعی در موسسه نقش دارند، میتوان نکات ضعف را مشخص نمود و یا پرده از روی نکات مبهم و تیره برداشت و ضعفها را آشکارا تعیین نمود…
مدیران با لیاقت و دارای اعتماد به نفس می‌توانند گردن خود را بالا گرفته و در خصوص کارشان توضیح دهند. آن‌هایی که از این کار واهمه دارند به‌واسطه آن است که در کارشان مشکلی وجود داشته و علامت آن است که باید در سطوح رهبری مؤسسه تغییراتی به‌وجود آید…
طـبـقـه‌بـنـدی واحـدهـای اقـتـصـادی از نـظـر نـوع مـالـکـیـت
واحدهای اقتصادی را از نظر نوع مالکیت به سه دسته زیر میتوان طبقه‌بندی کرد:
- مؤسسات بخش عمومی
- مؤسسات بخش تعاونی
- مؤسسات بخش خصوصی
1. مؤسسات بخش عمومی
مؤسســاتی را که به‌طور مســتقیم یا غیرمستقیم در مالکیت و مدیریت دولت، نهادها و سازمانهای دولتی یا شهرداری‌ها هستند «موسسات بخش عمومی» می‌گویند. و مؤسساتی هستند که خدماتی برای دولت و مردم فراهم می‌کنند. به‌طور کلی مؤسسات عمومی زمانی وارد عمل می‌شوند که انحصار توسط شرکتهای خصوصی گرفته شده و مردم مورد سوء استفاده قرار می‌گیرند. مردم در طبقه‌های پایین‌تر جامعه مورد فشار قرار می‌گیرند و به حمایت بخش‌های عمومی برای فراهم کردن خدمات اساسی مانند حمل و نقل نیاز دارند.
گزارشگری مالی نوین در مؤسسات بخش عمومی
اگرچه گزارشگری مالی در سازمانهای فعال بخش عمومی و خصوصی نقش مشابهی درجهت تحقق مسئولیت پاسخگویی و فراهم نمودن اطلاعات برای تصمیم‌گیری ایفا می‌نمایند، ولی گزارش‌هایی که آنها استخراج می‌کنند تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای باهم دارند. دولت به‌عنوان بزرگترین نهاد بخش عمومی و شهرداری‌ها و سایر نهادهای عمومی غیردولتی برای تحقق اهداف خود دونوع فعالیت انجام می‌دهند، یکی از فعالیت‌ها، فعالیت‌های غیر بازرگانی است که برای رفاه حال شهروندان توسط دولت و نهادهای عمومی غیردولتی به‌صورت غیرمبادله‌ای و به شکل فعالیت‌های حاکمیتی صورت می‌گیرد.
آنچه که موجب وجود افتراق در گزارشگری مالی و محصول نهایی آن گزارش‌های مالی در سازمان‌ها و نهادهای بخش عمومی و بخش خصوصی میشود، مربوط به فعالیت‌های دولتی و غیر بازرگانی است.
فرآیند گزارشگری و نوع گزارش‌های مالی فعالیت‌های بازرگانی دولت و نهادهای بزرگ عمومی غیردولتی، با واحدهای فعال در بخش خصوصی که به این فعالیت‌ها مبادرت می‌ورزند، تفاوتی نداشته و هر دو از اصول و استانداردهای پذیرفته شده مشابهی پیروی می‌کنند. ویژگی‌های محیطی حاکم بر فعالیت‌های اصلی یا غیر بازرگانی بخش عمومی، نحوه تحصیل منابع برای تأمین هزینه این قبیل فعالیت‌ها، حقوق شهروندان دائر بر پاسخ‌خواهی در مورد مصرف منابع مالی، نیازهای اطلاعاتی شهروندان و سایر استفاده‌کنندگان گزارش‌های مالی، الزام مقامات منتخب و منصوب به پاسخگویی مالی و …..
از مصادیقی است که به نحوی از انحاء در شیوه گزارشگری و نوع و حدود افشای اطلاعات در گزارش‌های مالی اثرگذار خواهد بود.
2. مؤسسات بخش تعاونی
مشارکتی که عده‌ای از افرادی که هم‌صنف یا تناسبی مشابه دارند، مثلاً همسایه، دوست، خویشاوند، برای دستیابی به منافع مشترک گرد هم می‌آیند و در حقیقت به‌هم کمک می‌کنند و برای تهیه مسکن یا خرید مایحتاج یا کسب اعتبار و وام، تعاونی درست می‌کنند. سرمایه معینی را کنار می‌گذارند و دسته‌جمعی مشکل را حل می‌نمایند. در واقع اعضای شرکت در کنار یکدیگر، جمعیت کوچکی را پدید می‌آورند که کالای موردنیاز اعضا را به همان قیمت تمام شده یا سود جزئی به اعضا می‌فروشند. و از این طریق واسطه‌های غیرضروری در کسب و کار و تجارت حذف میشود.
دستورالعمل تشکیل تعاونی‌ها
شرکتهای تعاونی به لحاظ نوع فعالیت به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- شرکت تعاونی تولید: شرکتی است که به منظور اشتغال اعضاء در امور مربوط به کشاورزی، دامداری، دامپروری، پرورش و صید ماهی، شیلات، صنعت، معدن، عمران شهری و روستایی و عشایری و نظایر اینها فعالیت می‌نماید
- شرکت تعاونی توزیع: شرکتی است که در امور مربوط به تهیه و توزیع کالا، مسکن، خدمات و سایر نیازمندی‌های اعضاء فعالیت می‌نماید.
شرکتهای تعاونی به لحاظ عضویت به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- شرکت تعاونی عام: شرکتی است که عضویت در آن برای همه آزاد می‌باشد و مؤسسین یا شرکت باید برای تأمین قسمتی از سرمایه اولیه و یا افزایش سرمایه شرکت سهام آنرا به عموم عرضه نمایند.
- شرکت تعاونی خاص: شرکتی است که عضویت در آن منحصراً برای گروهی خاص از قبیل: کارگران، کارمندان، کشاورزان، دانشجویان، ایثارگران، زنان، مشاغل خاص و نظایر اینها آزاد باشد، بدیهی است تعاونی موظف به پذیرش متقاضیان واجد شرایط بوده و از این نظر محدودیتی برای عضویت وجود ندارد.
در انواع شرکت‌ها و اتحادیه‌های تعاونی تعداد اعضاء در زمان ثبت و دوران فعالیت باید طبق طرح تأسیس و تغییرات بعدی آن بوده و رعایت موارد زیر الزامی است:
- حداقل تعداد اعضاء در زمان ثبت و دوران فعالیت شرکتهای تعاونی نباید از 7 نفر عضو کمتر باشد
- در شرکتهای تعاونی اشتغال‌زا که به منظور ایجاد اشتغال تولیدی یا خدماتی با استفاده از کمک‌های دولتی برای اعضاء تشکیل می‌شوند . تعداد اعضاء بایستی حداقل معادل 50% مشاغل دائمی طرح تعاونی باشد.
- در شرکتهای تعاونی که بدون استفاده از کمک‌های دولتی و یا با هدف سرمایه‌گذاری تشکیل می‌شوند و حداقل 50% سرمایه‌گذاری طرح توسط اعضاء تأمین میگردد. رعایت بند (ب) الزامی نمی‌باشد.
- حداکثر تعداد اعضاء در تعاونی‌های مسکن (تأمین مسکن اعضاء) متناسب با اهلیت ( دانش و تجربه) مدیران تعاونی بنابه تشخیص ادارات کل تعاون تعیین میگردد.
تعیین میزان سرمایه و ارزش سهام بعهده هیأت مؤسس تعاونی است و میزان آن در اساسنامه مصوّب ذکر خواهد شد.
بدیهی است هر تعاونی وقتی تشکیل و ثبت میشود که حداقل یک سوم سرمایه آن تأدیه و چنانچه بصورت نقدی و جنسی باشد تقویم و تسلیم شده باشد.
- سهم اعضاء درتأمین سرمایه تعاونی برابر است، مگر اینکه مجمع عمومی تصویب نماید که برخی از اعضاء سهم بیشتری خریداری نمایند. در این صورت حداکثر میزان سهم هر عضو نباید از 30 درصد کل سرمایه تعاونی تجاوز نماید.
- اتحادیه تعاونی با عضویت شرکت‌ها و تعاونی‌های داوطلب و با حداقل 7 عضو که دارای موضوع فعالیت واحد باشند در سطح شهرستان یا استان تشکیل می‌شوند.
اهداف و ضوابط کلی بخش تعاونی
- ماده ۱ – اهداف بخش تعاونی عبارتست از:
- ایجاد و تأمین شرایط و امکانات کار برای همه به‌منظور رسیدن به اشتغال کامل.
- قرار دادن وسائل کار در اختیار کسانی که قادر به‌کارند ولی وسائل کار ندارند.
- پیش‌گیری از تمرکز و تداول ثروت در دست افراد و گروههای خاص جهت تحقق عدالت اجتماعی.
- جلوگیری از کارفرمای مطلق شدن دولت.
- قرار گرفتن مدیریت و سرمایه و منافع حاصله در اختیار نیروی کار و تشویق بهره‌برداری مستقیم از حاصل کار خود.
- پیش‌گیری از انحصار، احتکار، تورم و اضرار به غیر.
- توسعه و تحکیم مشارکت و تعاون عمومی بین همه مردم.
- کمک به تأمین عدالت اجتماعی و توانمندسازی اقشار متوسط و کم درآمد
- ارتقای کارآیی بنگاه‌های اقتصادی و بهره‌وری منابع مادی و انسانی و فناوری و افزایش رقابت‌پذیری در اقتصاد ملی
- ماده ۲ – شرکت‌هایی که با رعایت مقررات این قانون تشکیل و به ثبت برسند تعاونی شناخته می‌شوند.
- ماده ۳ – دولت موظف است با رعایت این قانون و در حد مقررات به گونه‌ای که زمینه اداره یا دخالت در اداره تعاونی‌ها یا کارفرمای مطلق شدن دولت فراهم نیاید با بخش تعاونی همکاری نموده و امکانات و تسهیلات لازم را با هماهنگی وزارت تعاون در اختیار آنها قرار دهد.
- ماده ۴ – دولت و کلیه سازمانهای وابسته موظفند در اجرای طرح‌ها و پروژه‌های خود در شرایط مساوی اولویت را به بخش تعاونی بدهند.
- ماده ۵ – اساسنامه هر یک از تعاونی‌ها باید با رعایت مقررات این قانون شامل نکات زیر باشد:
نام با قید کلمه تعاونی، هدف، موضوع، نوع، حوزه عملیات، مدت، مرکز اصلی عملیات و نشانی، میزان سرمایه، مقررات مربوط به عضو، ارکان،مقررات مالی و کار، انحلال و تصفیه. - ماده ۶ – حداقل و حداکثر تعداد عضو در تعاونی‌ها به نسبت سرمایه و فرصت اشتغال و نوع فعالیت و رعایت اصل عدم تمرکز و تداول ثروت به وسیله آئین‌نامه‌ای تعیین میشود که به تصویب وزارت تعاون می‌رسد ولی در هر صورت تعداد اعضاء نباید کمتر از ۷ نفر باشد.
- ماده ۷ – شرکت‌ها و اتحادیه‌های تعاونی دارای شخصیت حقوقی مستقل می‌باشند.
3. مؤسسات بخش خصوصی
مؤسسات و تجارت‌هایی هستند که تحت بخش خصوصی فعالیت می‌کنند توسط افراد خاصی اجراء و اداره می‌شوند. انگیزه برای وجود چنین مؤسساتی در سودآوری آنها نهفته است که این امر می‌تواند به قیمت سوء استفاده از شهروندان انجام گیرد. با این حال خدماتی وجود دارند که بخش عمومی قادر به فراهم کردن آنها نمی باشد و لازم است تا شرکت های خصوصی پا به عرصه گذاشته و این خدمات را برای شهروندان فراهم کنند.شرکت های بخش خصوصی شامل چهار شاخه ی مالکیت انحصاری ، مالکیت مشارکتی ، سهامی عام و سهامی خاص می باشند.
مالکیت این شرکت ها بر اساس سهام داران آن مشخص می شود.
در مالکیت انحصاری و یا مشارکتی ، مالکیت صرفا متعلق به مالک یا مالکین می باشد.
در سهامی عام و سهامی خاص مالکیت به تمامی سهام داران تعلق دارد.
اقدامات اجرایی برای حمایت فنی و تکنولوژیک وتوسعه ظرفیت‌های بخش خصوصی . اهم این اقدامات به‌شرح زیر است:
- انتقال دانش فنی موجود در مجموعه تحت مدیریت سازمان به بخش خصوصی با حداقل هزینه.
- انتقال یافته های حاصل از اجرای طرح‌های تحقیقاتی که از محل ماده 8 تامین می شود به بخش خصوصی با قیمت‌های ارزان.
- کمک به تامین دانش فنی مورد نیاز بخش خصوصی از خارج از کشور. دربسیاری موارد مدیران واحدهای صنعتی بخش خصوصی به‌دلیل کم تجربگی، ضعف توان مالی، ضعف توان مذاکره و …. برای عقد قرارداد انتقال دانش فنی از خارج نیاز به کمک دارند. در این شرایط سازمان می‌تواند بخش خصوصی را حمایت کند.
- تامین مالی پروژه‌های صنعتی کارآفرینان – اگر کارآفرین را فردی بدانیم که با دارا بودن توان خلاقیت و نوآوری، مدیریت ریسک‌پذیر و ایجاد منابع قدرت تبدیل ایده به فعالیت اقتصادی و بازرگانی را دارد، به‌طور قطع کارآفرینان از سرمایه‌های ملی هستند و بایستی مورد حمایت جدی قرار گیرند.
خصوصی‌سازی و تأثیر آن در رشد اقتصادی:
امروزه خصوصی سازی در اقتصاد مهم‌ترین عامل رشد و شکوفایی و پیشرفت اقتصادی کشورها به شمار می‌رود. و در واقع به‌عنوان راهی غیر قابل اجتناب برای سالم ماندن اقتصاد در هر جامعه ای است. از این رو در این تحقیق بر آن شدیم که به روش های اجرای خصوصی سازی در کشور عزیزمان ایران بپردازیم.
و تأثیر اجرای این روش‌ها را بر اقتصاد کشور مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم. بی شک کشورهای توسعه یافته امروزه بهترین الگو برای چگونگی انجام خصوصی‌سازی برای کشورهای درحال توسعه می‌باشند.
اما نکته ای که در اینجا حائز اهمیت است توجه به این مسئله می‌باشد که هرچقدر اجرای صحیح خصوصی‌سازی در هر کشوری موجب رشد و توسعه ی اقتصادی آن کشورها می شود. عدم انتخاب روش‌های صحیح موجب بیمار کردن اقتصاد همان کشورها می‌تواند باشد.
یا به عبارت دیگر اصل خصوصی‌سازی به‌عنوان راه حل مناسب برای پیشرفت اقتصادی امری است که به روشنی و قطعیت پذیرفته شده است. اما مسئله‌ی مهم نوع استفاده از این اصل در به نتیجه رسیدن پروسه‌ی پیشرفت اقتصادی کشور است.
ما در این تحقیق که به ارائه‌ی روش مناسبی برای این منظور می‌باشیم. که به‌دلیل فقدان اطلاعات لازم قادر به انجامش نمی‌باشیم. بلکه نتایج به‌دست آمده از اجرای خصوصی سازی تا سال 1384 را مورد بررسی قرار می‌دهیم. روشن است در عصری که اطلاعات حرف اول را در جهان می‌زند داشتن تحقیق‌ها و آمارهای مختلف از وضعیت خصوصی‌سازی در کشور به به‌دست آوردن روش مناسب‌تر اجرای این تاکتیک اقتصادی در کشور کمک می کند.
سخن آخر
واحدهای اقتصادی نقش مهمی در توسعه و پیشرفت اقتصادی هر کشور دارند. درک انواع مختلف این واحدها و فعالیت‌های اقتصادی آنها می‌تواند به بهبود عملکرد اقتصادی و افزایش رفاه جامعه کمک کند.
سوالات متداول:
الف) موسسات انفرادی
موسساتی را که مالکیت آن متعلق به یک نفر باشد، موسسه تک مالکی یا انفرادی می‌گویند. برای مثال: یک فروشگاه، یک کارگاه یا یک چاپ‌خانه که مالکیت آن متعلق به یک نفر باشد از مصادیق موسسات تک مالکی یا انفرادی است.
ب) موسسات چند مالکی (غیر انفرادی):
موسســاتی را که مالکیتِ (ســرمایه) آنها متعلق به بیش از یک نفر باشــد، موسسه چند مالکی می‌گویند. مثل: موسسات حسابرسی و شرکت‌هایی که در ایران به ثبت می‌رسند.
از جمله این موسســات میتوان به: شرکتهای تعاونی روستایی، شــرکت‌های تعاونی مصرف کارکنان سازمان‌ها و شرکت‌ها و همچنین شرکتهای تعاونی مسکن اشاره نمود.
_ شرکت خدمات شهری و بازیافت:
طراحی، محاسبه، نظارت و ایجاد و نگهداری کلیه پروژه‌های فضای سبز و محوطه‌سازی، زیباسازی و رنگ‌آمیزی معابر.
انجام کلیه امور خدماتی شامل تنظیفات، محوطه‌سازی فضای سبز، تأمین نیروی انسانی مجاز شرکت، رنگ‌آمیزی جداول و جدول کشی و ….
_ شرکتهای برگزاری نمایشگاه:
برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی داخلی و خارجی.
برپایی همایش‌ها، کنفرانس‌ها، سمینارها و کلیه خدمات نمایشگاهی اعم از طراحی، نصب و اجرا و ساخت دکوراسیون داخلی و نمایشگاهی و غرفه‌سازی.
اخذ و اعطای نمایندگی شرکتهای معتبر داخلی و خارجی و ایجاد و برپایی غرفه و شرکت در کلیه نمایشگاه‌های بین‌المللی.
شرکت سرمایه‌ای: در این نوع شرکت بازرگانی، مسئولیت شرکاء بسته به میزان سرمایه آنها می‌باشد. شرکتهای سهامی عام و خاص و شرکتهای با مسئولیت محدود، از نوع شرکتهای سرمایه‌ای هستند.
شرکتهای شخصی: در این نوع شرکت بازرگانی، مسئولیت شرکاء نامحدود می‌باشد و تعهدات مالی شرکت براساس همه دارایی و اموال شرکاء می‌باشد. شرکتهای تضامنی و نسبی از این دسته هستند.
شرکتهای مختلط: در این نوع شرکت بازرگانی، مسئولیت بعضی از شرکاء محدود به سرمایه آنها و مسئولیت عده‌ای دیگر نامحدود است. شرکاء دسته اول را شرکای عادی و شرکاء دسته دوم را شرکاء ضامن گفته میشود. مانند شرکتهای مختلط سهامی و شرکتهای مختلط غیرسهامی.
شرکت کمیتی: هدف این شرکت‌ها رفاه اعضاء می‌باشد و تعداد شرکاء هم معمولاً زیاد هستند و هیچ مسئولیتی ندارند. مانند شرکتهای تعاونی تولید، مصرف، اعتبار و وام روستایی، مرزنشینان و غیره.
شرکتهای تولید مواد غذایی، شرکتهای تولیدکننده پارچه، شرکت تولیدکننده مواد شیمیایی و دارویی، شرکت تولید پلاستیک و ….
شرکت تعاونی تولید، شرکت تعاونی توزیع، شرکت تعاونی سهامی عام، شرکت تعاونی سهامی خاص و ……
امیدواریم با مطالعه این مقاله پاسخ خود را به سوالات دریافت کرده باشید. در کنار مطالعه این مطلب، کارشناسان آپاداس در انتخاب دوره آموزش حسابداری مناسب شما را همراهی خواهند کرد. شما می‌توانید از طریق راههای ارتباطی ثبت شده در قسمت تماس با ما ارتباط برقرار کنید و یا با درخواست مشاوره رایگان جهت شرکت در دوره های آموزش حسابداری در تبریز و آموزش آنلاین حسابداری با شما در تماس خواهیم بود.
گردآورنده: نیلوفر شرقی 1400/11/24، دانشجوی مقطع کارشناسی، رشته حسابداری
هانیه هاشم‌زاده، متولد 1367با حسابداری درمحیط کار به‌صورت تجربی آشنا شد. وی دانش‌آموخته رشته مدیریت دولتی در مقطع کارشناسی و رشته مدیریت فن‌آوری اطلاعات در مقطع کارشناسی ارشد است. از فعالیت های فعلی خانم هانیه هاشم زاده، علاوه بر ارائه خدمات و آموزش حسابداری، مدیریت تیم محتوای تخصصی سایت، پیج اینستاگرامی، تنظیم دوره ها و تهیه جزوات می‌باشد.
وبسایت آموزشگاه حسابداری آپاداس علاوه بر ارائه مقالات حسابداری، دوره های آموزش حسابداری و فایل اکسل حسابداری نیز ارائه می‌کند. اگر در تبریز هستید و به دنبال آموزشگاه حسابداری معتبر می‌گردید، شرایط شرکت در دوره و سایر اطلاعات مربوطه را در صفحه آموزش حسابداری در تبریز آپاداس می‌توانید مشاهده فرمایید. همچنین دوره آموزش آنلاین حسابداری آپاداس به شما این امکان را می‌دهند که مهارت‌های لازم برای مدیریت مالی شرکت خود را کسب کنید و با استفاده از فایل‌های اکسل آماده، کارایی و دقت بیشتری در کار خود داشته باشید.