اصول و میثاقهای محدودکننده حسابداری
حسابداری به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای مدیریت مالی و اقتصادی، از اصول و میثاقهای مختلفی بهره می‌برد که به دقت و صحت گزارشهای مالی کمک می‌کنند. در این مقاله از حسابداری آپاداس قصد داریم به بررسی اصول و میثاقهای محدودکننده حسابداری بپردازیم و اهمیت آنها را در بهبود کیفیت گزارشهای مالی توضیح دهیم.
میثاقهای حسابداری یا اصول محدودکننده حسابداری قراردادهای مفهومی هستند که بر اصول حسابداری، استانداردهای حسابداری، و روشهای حسابداری تاثیر می‌گذارند.
اصول محدودکننده حسابداری
اصول و میثاق های محدودکننده حسابداری به مجموعه‌ای از قوانین و مقررات گفته میشود که برای جلوگیری از اشتباهات و افزایش شفافیت در گزارشهای مالی تدوین شده‌اند. این اصول به حسابداران کمک می‌کنند تا اطلاعات مالی را به صورت دقیق و قابل اعتماد ارائه دهند. این اصول عبارت اند از:
- فزونی منافع بر مخارج
- اهمیت
- خصوصیات صنعت
- محافظهکاری
اصل فزونی منافع بر مخارج
یکی از مهم‌ترین اصول محدودکننده حسابداری، اصل فزونی منافع بر مخارج است. بر اساس این اصل، هرگونه هزینه‌ای که در حسابداری ثبت میشود باید با منافع آن تطابق داشته باشد و هزینهها نباید بیشتر از منافع حاصل از آن باشند. این اصل به حسابداران کمک میکند تا در هزینه‌کردهای مالی خود دقت کنند و تنها هزینه‌هایی را ثبت کنند که دارای توجیه منطقی باشند. تهیه اطلاعات حسابداری باید توجیه اقتصادی داشته باشد. براساس این اصل، درصورتی‌که هزینه تهیه اطلاعات حسابداری از منافع حاصل از آنها بیشتر باشد و گزارشگری اطلاعات مذکور مقرون بهصرفه نباشد، حسابدار می‌تواند از ارائه آن سرباز زند.
درواقع مبنای این اصل این‌است‌که، قبل از انجام هر کاری باید منافع و هزینه‌های مرتبط با آنرا کاملاً شناسایی‌کرد و تنها در صورتی‌که سود حاصل از آنها نسبت به هزینهها بیشتر باشد، اقدام به تهیه آنها نمود.
اصل اهـمـیـت
در اصل اهمیت، حسابداران باید اطلاعات مالی را به گونه‌ای ثبت و گزارش کنند که دارای اهمیت و تأثیر بر تصمیم‌گیری‌های مالی باشند. این اصل به حسابداران کمک میکند تا تنها اطلاعاتی را ثبت کنند که دارای اهمیت بالایی باشند و از ثبت اطلاعات غیرضروری پرهیز کنند.
واحدهای اقتصادی مجازند درخصوص اقلامی‌که باتوجه به وضعیت، محیط و عملکرد واحد از جهت ارزش، ناچیز و کم‌اهمیت باشند، از به‌کارگرفتن روشهای صحیح تئوریک اجتناب نموده و به‌جای آن از روش‌هایی استفاده کنند که کم هزینه‌تر، عملی‌تر و راحت‌تر باشد. براساس این میثاق در حسابداری، مبالغ اعداد و یا اقلامی‌که با توجه به وضعیت کلی یک مجموعه، میزان گردش مالی آن و محیطی‌که درآن به فعالیت می‌پردازد، کم ارزش و جزئی شناخته شوند، میتوان از اعمال اصول حسابداری در مورد آن چشم‌پوشی کرد.
البته این نکته را باید متذکر شد که این اصل در میثاقهای حسابداری هرگز به این معنا نخواهد بود که اقلام با ارزش پایین را به هیچ‌وجه نباید بهحساب آورد و ثبت کرد، بلکه میتوان برای آنها از محاسبه استهلاک با توجه به عمر مفید بیش‌از یکسال چشم‌پوشی کرد و آنرا بهحساب هزینهها منظور نمود.
اصل خصوصیات صنعت
اصل خصوصیات صنعت به این معناست که حسابداران باید ویژگیها و خصوصیات منحصر به فرد صنعت مورد نظر خود را در گزارشهای مالی لحاظ کنند. این اصل به حسابداران کمک میکند تا اطلاعات مالی را به گونه‌ای تنظیم کنند که با شرایط و ویژگی‌های خاص صنعت تطابق داشته باشد.
درواقع این اصول تنها برای این بخش‌ها کاربردی خواهند بود و بهکارگیری آنها در سایر صنایع منجر به ارائه اطلاعاتی کاملاً گمراهکننده خواهد شد. به‌عبارتی میتوان گفت تنها ویژگی‌های این صنایع هستند که اعمال استثنا در بهکارگیری اصول حسابداری را کاملاً توجیه‌پذیر می‌کنند.
هر صنعت ویژگیها و خصوصیات منحصر به‌فردی را دارد که تنها مختص خود بوده و با سایر صنایع مشترک نیست، در نتیجه برای این‌که گزارشهای مالی در هر صنعت مفیدتر باشد باید از روشهای خاص حسابداری مخصوص به آنصنعت به‌منظور مدیریت حساب‌های آنها توسط شرکت‌های حسابداری یا حسابداران استفاده‌کرد.
محافظهکاری یا احتیاط
اصل احتیاط یکی دیگر از اصول مهم حسابداری است که بر اساس آن، حسابداران باید همیشه جنبه های بدبینانه و محافظه‌کارانه را در گزارشهای مالی خود در نظر بگیرند. این اصل به منظور جلوگیری از بیش‌برآورد دارایی‌ها و سودها و کمتر برآورد بدهی‌ها و زیانها تدوین شده است.
واحدهای تجاری نباید از روش‌هایی استفاده نمایند که آن روش‌ها درآمدها و دارایی‌ها را بیش از واقع، و هزینهها و بدهی‌ها را کمتر از واقع نمایش دهد. بهعنوان مثال، قاعده اَقَل بهای تمام شده یا قیمت بازار از به‌کارگرفتن اصل محافظهکاری ناشی میشود.
به بیان ساده‌تر این اصل از میثاقهای حسابداری، بر این موضوع تأکید دارد که هنگام وجود ابهام و در زمان پیش‌بینی‌ها باید با حفظ احتیاط و محافظهکاری، درآمدها را کمتر از میزان واقعی آن و مخارج بدهی‌ها را بیشتر از مقدار مورد انتظار در نظر گرفت.
سوالات متداول
خرید یک خودنویس را در نظر بگیرید که با آن میتوان دفاتر مختلف شرکت را نوشت، اگرچه این لوازمالتحریر خود بهتنهایی در زمره داراییهای شرکت میباشد و عمر مفید آن نیز ممکن است بیش از یکسال باشد، ولی میتوان با تقسیم بهای تمام شده آن به طول عمر مفید، کل هزینه خرید آنرا بهحساب همان دورهمالی منظور نمود.
یا برای مثال کسری، میزان دو تن در انبار نگهداری کیسههای سیمان، که در طی یکسال مالی بیش از دو هزار تن سیمان به آن وارد میشود، بسیار ناچیز و بیاهمیت تلقّی میشود، چرا که ممکناست باسکول، اختلافاتی را در میزان اندازهگیری داشته باشد و در نهایت آنها با یکدیگر جمع شده و اینمقدار کسری را ایجاد کرده باشند. البته همین مقدار کسری برای انباریکه میزان ورود و خروج اجناس به آن به ۵۰ تن میرسد بااهمیت تلقّی میشود و باید اختلافات گزارش شده مورد پیگیری قرار گیرند.
برای نمونه گزارش کامل بدهکاران بیمه، نمونهایاز بهکارگیری اصل فزونی منافع بر مخارج است، چراکه این گزارش علیرغم ارائه اطلاعات بسیار جامع درخصوص بدهکاران شرکت بیمه، بهدلیل حجم بالای گردش این حساب و مخارج بالای تهیه آن، گزارش کامل اطلاعات آن، مقرون بهصرفه نخواهد بود.
بهعنوان مثال میتوانیم به صنعت بیمه اشارهکنیم، قطعاً نحوه گزارشگری مالی در صنعت بیمه و یا رسیدگی به امورمالی آنها متفاوت از کارخانه تولید قند و شکر خواهد بود. در نتیجه باید برای هرکدام از آنها از روشهای جداگانه حسابداری استفاده کرد.
در صنایع مختلف با توجه به ویژگیها و خصوصیات خاص آنصنعت میتوان اقدام به تعدیل و یا اصلاح روشهای حسابداری نموده یا از روشهای جدیدی استفاده کرد. بهشرط آنکه اثبات گردد روشهای اصلاح شده یا جدید، اطلاعات سودمندتری نسبت به روشهای پذیرفته شده حسابداری ارائه نموده یا جهت جلوگیری از نتیجهگیریهای گمراهکننده، ضروری میباشد.
ایجاب مینماید که در شناسایی درآمدها تا زمان دسترسی به شواهد مستند و قابل اعتماد تأمل شود اما هزینهها و زیانها در صورت وجود شواهد کافی در مورد احتمال وقوع آن ها، بلافاصله شناسایی گردند. بهعنوان مثال اگر در پایان دوره مالی ارزش بازار اقلامی کمتر از موجودی بهای ثبت شده آن در دفاتر حسابداری باشد، لازم است کاهش مزبور محاسبه و بهعنوان یک زیان در گزارشهای مالی آورده شود. اصولا مبنای عمل فوق، قاعدهای بهنام قاعده اقل بهای تمام شده یا قیمت بازار میباشد که قاعده مزبور خود از بهکار گرفتن اصل محافظهکاری ناشی میشود.
چرا که در این زمان ثبتهای حسابداری باید کمترین تأثیر خود را روی درآمدها داشته و اثر اصلی را بر روی هزینهها ایجاد کنند تا از ارائه سودهای غیر واقعی جلوگیری بهعمل آید.
بهعبارت دیگر میتوان گفتکه باید درآمدها را با احتیاط بیشتری نسبت به هزینهها ثبت نمود و دقّت بیشتری را برای شناسایی و تخمین آنها بهخرج داد.
امیدواریم با مطالعه این مقاله پاسخ خود را به سوالات دریافت کرده باشید. در کنار مطالعه این مطلب، کارشناسان آپاداس در انتخاب دوره آموزش حسابداری مناسب شما را همراهی خواهند کرد. شما می‌توانید از طریق راه‌های ارتباطی ثبت شده در قسمت تماس با ما ارتباط برقرار کنید و یا با درخواست مشاوره رایگان جهت شرکت در دوره های آموزش آنلاین حسابداری و آموزش حسابداری در تبریز به صورت حضوری ویژه بازار کار با شما در تماس خواهیم بود.
گردآورنده: نیلوفر شرقی 1400/11/06، دانشجوی مقطع کارشناسی، رشته حسابداری
مدیر محتوا و از اساتید آموزشگاه حسابداری آپاداس
وبسایت آموزشگاه حسابداری آپاداس علاوه بر ارائه مقالات حسابداری، دوره های آموزش حسابداری و فایل اکسل حسابداری نیز ارائه میکند. اگر در تبریز هستید و به دنبال آموزشگاه حسابداری معتبر می‌گردید، شرایط شرکت در دوره و سایر اطلاعات مربوطه را در صفحه آموزش حسابداری در تبریز آپاداس می‌توانید مشاهده فرمایید. همچنین دوره آموزش آنلاین حسابداری آپاداس به شما این امکان را می‌دهند که مهارت‌های لازم برای مدیریت مالی شرکت خود را کسب کنید و با استفاده از فایل‌های اکسل آماده، کارایی و دقت بیشتری در کار خود داشته باشید.