شناسایی ماهیت حساب‌های طرفین معادله حسابداری
آذر 3, 1403
ماهیت حساب ها
حسابداری به‌عنوان یکی از ستون‌های اصلی مدیریت مالی در هر سازمان و کسب‌وکار، نقش بسیار مهمی در تصمیم‌گیری‌های مالی و استراتژیک دارد. در این میان، شناسایی ماهیت حساب‌های طرفین معادله حسابداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این مقاله از آپاداس، هدف ارائه اطلاعات جامع و کاربردی درباره ماهیت حساب‌های طرفین معادله حسابداری و اهمیت آن در فرآیند حسابداری می باشد.
تعریف ماهیت حساب‌های طرفین معادله حسابداری
ماهیّت حساب یعنی این‌که هر رویداد حسابداری چه در حالت افزایشی و یا کاهشی در کدام سمتِ یک حساب، راست (بدهکار) و چپ (بستانکار) ثبت گردد، همچنین آن حساب در طی دوره و یا پایان‌دوره در کدام سمت قرار می‌گیرد. نتیجتاً مانده حساب، تابع ماهیّت حساب می‌باشد.
از عناصر معادله حسابداری، حساب‌های مربوط به دارایی‌ها مانده بدهکار، و حساب‌های مربوط به بدهی‌ها و سرمایه مانده بستانکار دارند. حساب‌های درآمد نیز از این نظر، مشابه حساب سرمایه، مانده بستانکار، و هزینه برعکس ِحساب سرمایه مانده بدهکار دارند.
اگر به دنبال آموزشگاهی هستید که دوره های جامع ارائه دهد، آموزشگاه حسابداری تبریز گزینه ای ایده آل است. این آموزشگاه ها با ارائه آموزش های تخصصی و متناسب با نیاز بازار، شما را برای آینده شغلی آماده می کنند.
تعریف انواع ماهیت در حسابداری
ماهیّت بدهکار در حسابداری
ماهیت بدهکار به حساب‌هایی اطلاق می‌شود که افزایش در آن‌ها موجب افزایش موجودی می‌شود. به‌طور مثال، حساب‌های دارایی و هزینه‌ها دارای ماهیت بدهکار هستند. این حساب‌ها زمانی که افزایش می‌یابند، در سمت چپ معادله حسابداری قرار می‌گیرند.
در سمت راست ترازنامه، عنوان دارایی‌ها ثبت می‌شود. به این معنا که هر چیزی که با عنوان دارایی یک موسسه یا بخش دارایی‌ها و هزینه‌ها و تمام حساب‌های شرکت شناخته می‌شود، را در زیرمجموعه دارایی‌ها قرار می‌دهیم.
ماهیّت بستانکار در حسابداری
در مقابل، ماهیت بستانکار به حساب‌هایی گفته می‌شود که افزایش در آن‌ها موجب افزایش تعهدات یا درآمدها می‌شود. حساب‌های بدهی و درآمد نمونه‌هایی از حساب‌های بستانکار هستند. این حساب‌ها زمانی که افزایش می‌یابند، در سمت راست معادله حسابداری قرار می‌گیرند.
برعکس حساب‌هایی که ماهیّت بدهکار داشتند، حساب‌های بستانکار ارزش‌دهنده میباشند و ماهیّت متفاوتی دارند.
ماهیّت دوگانه حسابداری
حساب‌هایی که افزایش یا کاهش را در هردو سمت بدهکار و بستانکارشان ثبت می‌نمایند، حساب‌هایی با ماهیّت دوگانه هستند.
ماهیت دوگانه به این معناست که برخی حساب‌ها می‌توانند هم بدهکار و هم بستانکار باشند. به عنوان مثال، حساب‌های معین مانند حساب‌های بانکی می‌توانند بسته به شرایط مختلف، دارای ماهیت بدهکار یا بستانکار باشند.
ماهیّت خنثی حسابداری:
حساب‌های فاقد ماهیّت که درواقع دارای ماهیّت خنثی در حسابداری میباشند، صرفاً جنبه تعهّدی دارند.
ماهیت خنثی به حساب‌هایی اطلاق می‌شود که تاثیر مستقیم بر افزایش یا کاهش دارایی‌ها و بدهی‌ها ندارند و بیشتر به تراز کردن حساب‌ها کمک می‌کنند. این حساب‌ها معمولاً در تنظیم گزارش‌های مالی و ترازنامه‌ها نقش دارند.
تشخیص حساب‌های خنثی در حسابداری
چگونگی تشخیص ماهیت حساب‌های خنثی
- طرف هیچ حساب مالی قرار نمی‌گیرند.
- در گزارش‌های مالی ارائه نمی‌شوند. البته ممکن است گاهی صرفاً برای ارائه آمار از آن‌ها استفاده شود.
- در حساب‌های پرداختی یا دریافتی به‌صورت مشابهی ثبت می‌شوند.
مثال‌های عملی از استفاده از حساب‌های طرفین معادله در حسابداری
- در شرکت‌های تجاری، حساب‌های بدهکار شامل موجودی کالا، حساب‌های دریافتنی و هزینه‌های عملیاتی می‌شوند. در مقابل، حساب‌های بستانکار شامل حساب‌های پرداختنی، بدهی‌های بلندمدت و درآمدهای حاصل از فروش هستند. به عنوان مثال، زمانی که یک شرکت کالاهایی را خریداری می‌کند، حساب موجودی کالا (بدهکار) افزایش می‌یابد و حساب پرداختنی (بستانکار) نیز به همان میزان افزایش می‌یابد.
در شرکت‌های خدماتی، حساب‌های بدهکار شامل هزینه‌های خدمات، تجهیزات و دستمزدها می‌شوند. در مقابل، حساب‌های بستانکار شامل درآمدهای حاصل از ارائه خدمات و بدهی‌های مختلف هستند. به عنوان مثال، زمانی که یک شرکت خدماتی هزینه‌های مربوط به تجهیزات جدید را پرداخت می‌کند، حساب تجهیزات (بدهکار) افزایش می‌یابد و حساب نقد (بستانکار) کاهش می‌یابد.
کلام پایانی
در پایان، می‌توان گفت که شناسایی و درک ماهیت حساب‌های طرفین معادله حسابداری نقش بسیار مهمی در بهبود فرآیند حسابداری و تهیه گزارش‌های مالی دقیق و قابل اعتماد دارد. با استفاده از این اطلاعات، مدیران و تصمیم‌گیرندگان می‌توانند به‌خوبی وضعیت مالی سازمان را ارزیابی کرده و تصمیم‌های مالی بهتری بگیرند. رعایت اصول و استانداردهای حسابداری و استفاده از ابزارها و نرم‌افزارهای حسابداری می‌تواند به بهبود ماهیت حساب‌ها و افزایش دقت و صحت اطلاعات حسابداری کمک کند.
سوالات متداول:
تابع ماهیّت حساب می‌باشد.
اولاً: تسلط کامل و کافی بر روی ماهیّت حساب‌ها داشته باشد.
ثانیاً: بتواند اطلاعات را به خوبی تجزیه و تحلیل کند. و بتواند به راحتی در سندهای حسابداری، ثبتِ مورد نیاز را اعمال کند.
از جمـــله آن‌ها: مـــوجودی نقد و بانک، حساب‌های دریافتنی، مـــوجودی کالا، دارایی‌های ثابت، هزینه‌ها، بهای تمام شده و… میباشند. بخش دارایی‌ها و هزینه‌ها و تمام حساب‌هایی که در زیرمجموعه آن‌ها قرار می‌گیرند، ماهیّت بدهکار دارند. در اصل، می‌توان گفت حساب‌های گیرنده ارزش، ماهیّت بدهکار دارند. ماهیّت بدهکار داشتن به این معناست که افزایش موجودی آن حساب را به‌عنوان بدهکار؛ و اگر از موجودی آن کم شود، به‌عنوان بستانکار ثبت می‌زنیم. پس وقتی ماهیّت حسابی بدهکار باشد، افزایش در آن موجب بدهکار شدن و کاهش در آن موجب بستانکار شدنش می‌گردد.
به‌صورت کلی، حساب‌های بدهی، سرمایه، پیش دریافت، حقوق صاحبان سهام و درآمد چنین ماهیّتی دارند.در این حساب‌ها، هرگاه افزایش موجودی داشته باشیم، بستانکار می‌شوند و هرگاه از موجودی‌شان کاسته شود، بدهکار می‌گردند. همچنین، توجه داشته باشید که مانده این‌حساب‌ها باید بستانکار باشد.پس درحساب‌هایی که ماهیّت بدهکار داشته باشند، باید مانده آن‌ها، بدهکار و در حساب‌هایی که ماهیّت بستانکار دارند برعکس، باید مانده‌شان، بستانکار باشد.
بر خلاف حساب‌های قبلی نام‌برده شده که می‌بایست حتماً هر کدام در جای مشخص شده (در سمت چپ یا راستِ ترازنامه و سایر صورت‌های حسابداری) قرار داشته باشند، حساب‌هایی هم وجود دارند که ماهیّت دوگانه حسابداری دارند. این‌موارد، می‌توانند در سمت راست یا چپ معادلاتِ حسابداری قرار بگیرند. همچنین، در پایان سال وقتی حسابداران می‌خواهند برای حساب‌ها مانده‌گیری کنند، مانده این حساب‌ها، هم می‌تواند بدهکار باشد و هم بستانکار. برای مثال: ماهیّت حساب جاری شرکا در حسابداری در همین دسته جای دارد و دوگانه‌است.
حساب‌هایی که افزایش یا کاهش را در هردو سمت بدهکار و بستانکارشان ثبت می‌نمایند، حساب‌هایی با ماهیّت دوگانه هستند.
امیدواریم با مطالعه این مقاله پاسخ خود را به سوالات دریافت کرده باشید. در کنار مطالعه این مطلب، کارشناسان آپاداس در انتخاب دوره آموزش حسابداری مناسب شما را همراهی خواهند کرد. شما می‌توانید از طریق راه‌های ارتباطی ثبت شده در قسمت تماس با ما ارتباط برقرار کنید و یا با درخواست مشاوره رایگان جهت بهره مندی از آموزش آنلاین حسابداری و آموزش حسابداری در تبریز با شما در تماس خواهیم بود.
گردآورنده: نیلوفر شرقی، 1400/11/17، دانشجوی مقطع کارشناسی، رشته حسابداری
هانیه هاشم‌زاده، متولد 1367با حسابداری درمحیط کار به‌صورت تجربی آشنا شد. وی دانش‌آموخته رشته مدیریت دولتی در مقطع کارشناسی و رشته مدیریت فن‌آوری اطلاعات در مقطع کارشناسی ارشد است. از فعالیت های فعلی خانم هانیه هاشم زاده، علاوه بر ارائه خدمات و آموزش حسابداری، مدیریت تیم محتوای تخصصی سایت، پیج اینستاگرامی، تنظیم دوره ها و تهیه جزوات می‌باشد.
وبسایت آموزشگاه حسابداری آپاداس علاوه بر ارائه مقالات حسابداری، دوره های آموزش حسابداری و فایل اکسل حسابداری نیز ارائه می‌کند. اگر در تبریز هستید و به دنبال آموزشگاه حسابداری معتبر می‌گردید، شرایط شرکت در دوره و سایر اطلاعات مربوطه را در صفحه آموزش حسابداری در تبریز آپاداس می‌توانید مشاهده فرمایید. همچنین دوره آموزش آنلاین حسابداری آپاداس به شما این امکان را می‌دهند که مهارت‌های لازم برای مدیریت مالی شرکت خود را کسب کنید و با استفاده از فایل‌های اکسل آماده، کارایی و دقت بیشتری در کار خود داشته باشید.