تعریف انواع مبنای پرداخت
انواع مبنای پرداخت و کاربرد آن در حسابداری
مبنای نقدی
مبنای نقدی در حسابداری به سیستمی اطلاق می‌شود که در آن تمامی تغییرات مالی تنها زمانی در دفاتر ثبت می‌شوند که وجه نقدی دریافت یا پرداخت شود. این بدان معناست که درآمدها فقط وقتی شناسایی می‌شوند که وجه نقد آنها دریافت گردد و هزینه‌ها نیز تنها زمانی ثبت می‌شوند که به صورت نقدی پرداخت شوند.
مزایای مبنای نقدی:
- ساده و قابل درک برای استفاده در کسب و کارهای کوچک
- زمان و هزینه کمتر برای پیاده‌سازی و مدیریت
معایب مبنای نقدی:
- عدم تطابق با واقعیات اقتصادی دوره‌های مالی
- دشواری در پیش‌بینی و برنامه‌ریزی مالی بلندمدت
کاربردهای مبنای نقدی:
- مناسب برای کسب و کارهای کوچک و خانوادگی
- استفاده در سازمان‌هایی که گردش مالی بالایی ندارند.
مبنای تعهدی
در مبنای تعهدی، درآمدها زمانی شناسایی می‌شوند که تحقق می‌یابند، بدون توجه به زمان دریافت وجه نقد. هزینه‌ها نیز در زمان ایجاد یا تحمل ثبت می‌شوند، نه در زمان پرداخت نقدی.
مزایای مبنای تعهدی:
- انعکاس دقیق‌تر وضعیت مالی سازمان
- کمک به پیش‌بینی و برنامه‌ریزی مالی دقیق‌تر
معایب مبنای تعهدی:
- پیچیدگی بیشتر در مدیریت و ثبت مالیات
- نیاز به دانش فنی بالاتر و سیستم‌های پیشرفته‌تر
کاربردهای مبنای تعهدی:
- مناسب برای شرکت‌های بزرگ و متوسط
- کاربرد در سازمان‌هایی که نیاز به گزارش‌دهی دقیق مالی دارند
مبنای نیمه تعهدی
مبنای نیمه‌تعهدی ترکیبی از مبنای تعهدی و نقدی است. در این روش، هزینه‌ها به صورت تعهدی و درآمدها به صورت نقدی شناسایی و ثبت می‌شوند.
مزایای مبنای نیمه تعهدی:
- ترکیب مزایای هر دو مبنای تعهدی و نقدی
- سهولت و قابلیت اجرا در برخی کشورها
معایب مبنای نیمه تعهدی:
- ممکن است دقت کمتری نسبت به مبنای تعهدی کامل داشته باشد
- پیچیدگی بیشتر در مدیریت مالی
کاربردها مبنای نیمه تعهدی:
- مناسب برای سازمان‌های دولتی و نیمه‌دولتی
- کاربرد در شرایطی که ترکیب دو مبنا مفید است.
مبنای تعهدی تعدیلشده
مبنای تعهدیِ تعدیلشده، روش حسابداری است که در آن هزینه‌ها هنگام ایجاد یا تحمّل؛ به‌همان ترتیبی که در مبنای تعهدی کامل و مبنایِ نیمه‌تعهدی عمل می‌شوند شناسایی و در دفاتر ثبت می‌گردند. ولی درآمدها در این مبنا برحسب طبع و ماهیّت آنها به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- دسته‌ای از درآمدها، آنهایی هستند که قابل اندازه‌گیری بوده و در عین حال در دسترس می‌باشند، لذا در زمان کوتاهی پس از تشخیص قابل وصول‌خواهند بود.
- دسته دیگر درآمدها، درآمدهایی هستند که فاقد ویژگی‌های پیش‌گفته بوده و لذا اندازه گیری و تشخیصِ آنها مشکل و معمولاً ناممکن است، و یا وصول آنها پس از تشخیص، در طول دوره مالی یا مدّت کوتاهی بعد از دوره مالی امکانپذیر نیست. این درآمدها با استفاده از حسابداری نقدی شناسایی و در دفاتر ثبت می‌شوند.
درحسابداری تعهدیِ تعدیلشده هزینه‌ها منحصراً برمبنای تعهدی (در زمان ایجاد یا تحمّل) شناسایی و در دفاتر منعکس می‌شوند، درحالی‌که برخی از درآمدها با استفاده از مبنای تعهدی (هنگام تحقّق درآمد) شناسایی و ثبت و برخی دیگر از درآمدها براساس مبنای نقدی (هنگام وصول وجه درآمد) شناسایی و ثبت می‌شوند.
مبنای نقدی تعدیلشده
مبنای نقدیِ تعدیلشده، روش حسابداری است که به روش حسابداری نقدی کامل شباهت زیادی دارد. تفاوتِ مبنای نقدی کامل با مبنای نقدی تعدیلشده در نحوه شناسایی و ثبت هزینه‌هاست. درآمدها هم درمبنای نقدیِ کامل و هم درمبنای نقدیِ تعدیلشده فقط در زمان وصول وجه، شناسایی و در دفاتر ثبت می‌شوند، لذا این دو مبنا در مورد درآمدها مشابه هم عمل می‌کنند و تفاوتی باهم ندارند.
مزایا و معایب مبناهای مختلف پرداخت
هر یک از مبناهای پرداخت مزایا و معایب خاص خود را دارند. در انتخاب بین این مبناها، باید به نیازها و شرایط خاص سازمان توجه کرد. برای مثال، مبنای نقدی ساده و سریع است، اما ممکن است واقعیت مالی را به‌خوبی منعکس نکند. از سوی دیگر، مبنای تعهدی دقیق‌تر است اما مدیریت و پیاده‌سازی آن پیچیده‌تر می‌باشد.
کاربرد مبناهای مختلف در سازمان‌های ایرانی
در ایران، بسته به نوع سازمان و میزان گردش مالی، از مبناهای مختلف پرداخت استفاده می‌شود. برای مثال، در سازمان‌های کوچک و خانوادگی معمولاً از مبنای نقدی استفاده می‌شود، در حالی که سازمان‌های بزرگ‌تر و دولتی از مبنای تعهدی یا نیمه‌تعهدی بهره می‌برند. انتخاب مبنای مناسب می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر دقت و شفافیت گزارش‌دهی مالی سازمان داشته باشد.
نتیجه گیری
انتخاب مبنای پرداخت مناسب در حسابداری بستگی به نیازها و شرایط خاص هر سازمان دارد. هر یک از مبناهای نقدی، تعهدی، نیمه‌تعهدی، تعهدی تعدیلشده و نقدی تعدیلشده مزایا و معایب خود را دارند که باید با دقت مورد بررسی قرار گیرند. توصیه می‌شود که سازمان‌ها با مشاوره گرفتن از کارشناسان مالی و حسابداری، مبنای مناسب خود را انتخاب کنند تا بتوانند گزارش‌های مالی دقیق و قابل اعتمادی ارائه دهند.
سوالات متداول
- عدم امکان اندازه‌گیری دقیق میزان درآمد.
- عدم اطمینان از وصول درآمد در کوتاه‌مدت.
درحسابداری تعهدیِ تعدیلشده هزینه‌ها منحصراً برمبنای تعهدی (در زمان ایجاد یا تحمّل) شناسایی و در دفاتر منعکس می‌شوند، درحالی‌که برخی از درآمدها با استفاده از مبنای تعهدی (هنگام تحقّق درآمد) شناسایی و ثبت و برخی دیگر از درآمدها براساس مبنای نقدی (هنگام وصول وجه درآمد) شناسایی و ثبت می‌شوند.
در نحوه شناسایی و ثبت هزینه هاست. درآمدها هم درمبنای نقدیِ کامل و هم درمبنای نقدیِ تعدیل شده فقط در زمان وصول وجه، شناسایی و در دفاتر ثبت می‌شوند، لذا این دو مبنا در مورد درآمدها مشابه هم عمل‌می‌کنند و تفاوتی باهم ندارند.
- دسته‌ای از درآمدها، آنهایی هستندکه قابل اندازه‌گیری بوده و در عین‌حال در دسترس می‌باشند، لذا در زمان کوتاهی پس‌از تشخیص قابل وصول خواهند بود.
- دسته دیگر درآمدها، درآمدهایی هستند که اندازه‌گیری و تشخیص آنها مشکل و معمولاً ناممکن است. این درآمدها با استفاده از حسابداری نقدی شناسایی و در دفاتر ثبت می‌شوند.
در مبنای نیمه‌تعهّدی،هزینه‌ها برمبنای تعهّدی و درآمدها برمبنای نقدی شناسایی و در دفاتر ثبت می‌شود. در شناسایی و ثبت هزینه‌ها امکان استفاده از مبنای تعهّدی وجود ندارد. هزینه‌ها به‌محض ایجاد بدون توجّه به زمان پرداخت وجه در دفاتر ثبت می‌شود.
در مبنای تعهّدی، درآمدها زمانی شناسایی می‌شوند که تحقق یابند. لذا زمان وصول وجه در این روش مورد توجّه قرار نمی‌گیرد. زمان شناسایی و ثبت هزینه‌ها در زمان ایجاد و یا تحقق هزینه‌هاست، و زمانی‌که کالایی تحویل می‌گردد یا خدمتی انجام می‌شود، معادل بهای تمام‌شده کالای تحویلی و یا خدمت انجام‌یافته، بدهی قابل پرداخت ایجاد می‌شود.
امیدوارم با مطالعه این مقاله پاسخ خود را به سوال دریافت کرده باشید. در کنار مطالعه این مطلب، کارشناسان آپاداس در انتخاب دوره آموزش حسابداری مناسب شما را همراهی خواهند کرد. شما می‌توانید از طریق راه‌های ارتباطی ثبت شده در قسمت تماس با ما ارتباط برقرار کنید و یا با درخواست مشاوره رایگان با شما در تماس خواهیم بود.
گردآورنده: نیلوفر شرقی 1400/10/21 ، دانشجوی مقطع کارشناسی ، رشته حسابداری
مدیر محتوا و از اساتید آموزشگاه حسابداری آپاداس
وبسایت آموزشگاه حسابداری آپاداس علاوه بر ارائه مقالات حسابداری، دوره های آموزش حسابداری و فایل اکسل حسابداری نیز ارائه می‌کند. اگر در تبریز هستید و به دنبال آموزشگاه حسابداری معتبر می‌گردید، شرایط شرکت در دوره و سایر اطلاعات مربوطه را در صفحه آموزش حسابداری در تبریز آپاداس می‌توانید مشاهده فرمایید. همچنین دوره آموزش آنلاین حسابداری آپاداس به شما این امکان را می‌دهند که مهارت‌های لازم برای مدیریت مالی شرکت خود را کسب کنید و با استفاده از فایل‌های اکسل آماده، کارایی و دقت بیشتری در کار خود داشته باشید.